رانت خرید عرضه اولیه به چه کسانی می‌رسد؟

جدای از همه مشکلات در ثبت سفارش عرضه اولیه‌ها، یکی از سوالات همیشگی سهامداران این است که چرا فردای روز عرضه اولیه نمی‌توانندسهم نماد عرضه اولیه روز گذشته را افزایش دهند؟ این در حالیست که در صورت موفق شدن به این اقدام، سود قابل توجهی نصیب افراد خواهد شد.

در همین مورد دنیای بورس در تحلیلی نوشته است: زمانی نه چندان دور در بورس تهران روش عرضه اولیه ثبت دفتری (book building) نبود و در آن زمان هر کارگزاری بسته به سلیقه خود هر تعدادی که تمایل داشت را به مشتریان خود سهام عرضه اولیه اختصاص می‌داد. این رانت در روش جدید حذف شد اما همچنان رانت سنگینی در عرضه‌های اولیه وجود دارد که اعتراض معامله‌گران و بسیاری از کارشناسان را به دنبال داشته است.

معاملات سرخطی به ثبت سفارش‌ها اول وقت (ساعت ۸:۳۰) اشاره دارد. طی آزمایشی از معامله‌گران بسیاری خواستیم که به صورت عادی در سهام‌ تازه عرضه‌شده طی یک ماه اخیر به دنبال ثبت سفارش سرخطی باشند تا این موضوع را امتحان کنند که آیا امکان خرید سهام تازه‌وارد در روزهای بعد از عرضه اولیه وجود دارد. همان‌طور که می‌دانید سهام تازه‌ عرضه‌شده فارغ از این‌که حبابی باشد یا خیر در فضای مثبت بورس بازدهی‌های عجیبی را به ثبت می‌رساند و تقریبا کسی در خصوص میزان بازدهی شگفت‌آور این نمادها شکی ندارد.

در نتیجه اگر کسی در روز بعد از عرضه اولیه، سهام را خریداری کرده باشد احتمالا می‌تواند تا ۵۰ درصد سود را تضمینی کسب کند. حالا به راحتی می‌توانید میزان رانت سنگینی که در این میان وجود دارد را حدس بزنید. چند سهم تا حالا عرضه شده و چه میزان بازدهی داده‌اند و چند نفر توانسته‌اند از این رانت استفاده کنند.

هیچ‌یک از افرادی که از آن‌ها درخواست شده بود تا معاملات سرخطی (ساعت ۸:۳۰) را در شرایط مختلف و در سیستم‌های معاملاتی مختلف بدون تماس با کارگزاری ثبت کنند موفق به خرید حتی یک سهم نیز نشدند مگر این‌که کل صف خرید سهام عرضه شده باشد. در تماس با کارگزاری نیز تنها مشتریان خاص می‌توانند از این رانت سنگین استفاده کنند.

در این شرایط واقعا جای سوال این‌جاست که این رانت سنگین به چه کسی می‌رسد. پیگیری‌های ما نشان می‌دهد که کارگزاری یا برای خود و مدیران یا برای مشتریان خاص خود اقدام به ثبت چنین سفارش‌هایی می‌کنند. این رانت دقیقا از ایجاد دامنه محدود نوسان قیمتی ایجاد شده است در غیر این صورت دلیلی وجود ندارد که رانت برای ثبت سفارش در سقف قیمتی وجود داشته باشد و اگر روند آزاد قیمت وجود داشته باشد دیگر رانتی برای حضور در ابتدای صف یا همان معاملات سرخطی وجود نخواهد داشت.

امیدواریم مدیران سازمان بورس نسبت به رانت سنگینی که در این بخش وجود دارد که به هیچ‌وجه به معامله‌گران عادی نمی‌رسد و به صورت مشخص نصیب کارگزاری‌ها می‌شود. حالا کارگزاری‌ها بسته به میل خود این رانت سنگین را توزیع می‌کنند. حذف این رانت باید هر چه سریعتر در دستور سازمان قرار گیرد.