حراج ناموفق سازمان امور مالیاتی / یکی بخر دو تا ببر

در قانون بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور سهم درآمدهای مالیاتی مبلغ ۲۳۸ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. درآمدهای مالیاتی در سال ۹۵ مبلغ ۱۰۱، سال ۹۶ مبلغ ۱۱۵ و سال ۹۷ مبلغ ۱۰۹ هزار میلیارد تومان بوده است. بر اساس پیش بینی قانون بودجه سال جاری، دستگاه مالیاتی بطور تقریبی باید ماهانه ۲۰ هزار میلیارد تومان از محل مالیات و عوارض وصول نماید.

نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی، طبق آمارهای رسمی سال ۱۳۹۵ در کشورهای حوزه اسکاندیناوی ۴۵ درصد، کشورهای عضو همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) بالغ بر ۳۴ درصد،انگلیس ۳۵درصد،فرانسه ۴۶ درصد، ژاپن ۳۲ درصد، ترکیه بیش از ۲۰ درصد، کشورهای در حال توسعه بطور متوسط ۱۵ درصد و در ایران برابر ۷/۹ درصد ، و به عبارتی کمتر از ۸ درصد است.

کارشناسان علت پایین بودن نسبت مالیات به GDP در ایران را فعالیت های اقتصادی زیر زمینی، پولشویی، معافیت‌های مالیاتی، کم بودن تعداد پایه های مالیاتی، پایین بودن نرخ مالیاتی و بالا بودن فرار مالیاتی عنوان می کنند. وضع مالیات بر خانه‌های خالی جهت جلوگیری از سوداگری مسکن به دلیل آماده نشدن سامانه مربوط توسط وزارت مسکن و شهرسازی، همچنان مسکوت مانده و تلاش دو ساله دولت برای افزایش پایه مالیات بر عایدی سرمایه در پیچ و خم راهروهای دولت و مجلس درگیر لابی قدرت است.

«اینجیت بانرخی» اقتصاد دان هندی _ فرانسوی، استاد دانشگاه MIT و برنده جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۹ می گوید:
اگر می‌خواهید تقاضا را در اقتصاد تحریک کنید، راه آن افزایش مالیات ثروتمندان است، نه کاهش آن. او بر این باور است که کاهش مالیات، باعث افزایش سرمایه گذاری نمی شود. وی ادعا می‌کند با دریافت مالیات بیشتر از ثروتمندان و توزیع و تقسیم آن، قدرت خرید و در نتیجه تقاضا در بازار افزایش و موجب رشد سرمایه گذاری در بلند مدت می شود.
اتکاء به درآمدهای نفتی و سیاست فروش ثروت ملی طی چند دهه گذشته، موجب افزایش فاحش فاصله طبقاتی، تکاثر ثروت بین گروه های عمدتاً وابسته به منابع قدرت و استفاده از رانت های اطلاعاتی گردیده، بطوریکه امروزه شاهد ظهور سلاطین سکه، ارز، مسکن، پتروشیمی، موز، لاستیک و….. هستیم. افزایش فاصله طبقاتی را می توان تاییدی بر ناکارآمدی سیاست های مالیاتی، در جهت توزیع ثروت و ایجاد عدالت افقی بین گروه‌های مختلف درآمدی تلقی کرد.
در طی این سال‌ها دستگاه مالیاتی مبادرت به مطالبه مالیات، عمدتاً از کارمندان، کسبه و مودیان شناسنامه دار نموده و صاحبان درآمدهای کلان، بدون پرداخت هرگونه مالیات یا کم اظهاری، علاوه بر خارج نمودن بخش عظیمی از ثروت ملی و سرمایه گذاری در خارج از کشور و خرید ویلاهای لوکس، در داخل کشور با تفاخر، اتومبیل های گرانقیمت سوار می شوند و از پنت هاوس لوکس و ویلاهای چند صد میلیاردی خود رو نمایی می کنند.
تدابیری از قبیل بخشودگی صددرصدی جرائم مالیاتی، برای تسریع در وصول مالیاتهای معوقه، مسکنی برای بیماری است که نیاز به عمل جراحی دارد. رئیس کل سازمان امور مالیاتی با تمهیداتی از قبیل تمدید چند باره مهلت بخشودگی جرائم مالیاتی تنها توانست ۷۵۰۰ میلیارد تومان از مالیات های معوقه را جمع‌آوری کند. این در حالی بود که این گروه از مودیان مشمول بخشودگی ۱۵۰۰۰ میلیارد تومان(معادل دو برابر مالیات پرداختی) شدند. این نوع از تلاش مالیاتی برای وصول مالیات ، به نوعی تشویق بدحسابان مالیاتی است و در بلند مدت نتایج عکس به همراه خواهد داشت. در شرایط فعلی اقتصادی مودیان شناسنامه دار و دستگاه مالیاتی توان تحمیل بار بیش از این را ندارند.

برای رهایی از اقتصاد متکی بر نفت و دستیابی به میانگین، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی کشورهای در حال توسعه، لازم است همزمان قوانین و ساختار دستگاه مالیات ستانی به روز رسانی شود.
به روز رسانی قوانین مالیاتی مستلزم:ساده سازی قوانین، حذف معافیت ها، افزایش پایه های مالیاتی، وضع مالیات بر جمع درآمد، افزایش نرخ مالیات ثروتمندان و برای به روز رسانی ساختار دستگاه مالیاتی لازم است، روش مالیات ستانی مبتنی بر ابزاری های فناوری و هوشمند جایگزین اتکاء صرف بر نیروی انسانی شده، مقررات زائد و بوروکراسی حذف و ساختار مدیریتی اصلاح شود.