جهاد سازندگی، عرصه اقتصادی ایثار و مدیریت جهادی

حضرت امام خمینی(ره)
“زحمات بی وقفه جهاد، این سنگرسازان بی سنگر در دفاع مقدسمان از جمله مسائلی است که ترسیم آن در قالب الفاظ نمی گنجد، عشق جهاد در خدمت به اسلام و مردم، چشم دل عاشقان خدمت به دین و مردم را روشن نموده است.” جهاد شمایل دنیای آزادی و استقلال در عرصه کار و تلاش و پیکار علیه فقر و تنگدستی و رذالت و ذلت است.”

لقب سنگر سازان بی سنگر جهاد سازندگی برازنده عزیزان گمنامی است که در گستره زمان، بر تارک و پیشانی استوار سربازان بی ادعای انقلاب اسلامی میدرخشد.

اخلاص، همدلی، هماهنگی، عزت و سرافرازی، معرفت و عشق به آرمان های انقلاب اسلامی همه و همه آمیخته با گردوغبار نشسته بر چهره های معصومانه عزیزان پیش قراول جنگ و جهاد یادآور مشقت، درایت همراه با زحمت و امید به فرداهاست. ابتکار مدیریت جهادی با جهاد جهادگران سازندگی آغاز شد.

جهاد سازندگی از همان آغاز کار توانست خیل عظیم نیروهای دلسوز و جوان و متخصص و متعهد در رشته های گوناگون را به خود جذب و با خدمات بسیار ارزنده، نفوذ گسترده و عمیقی در مناطق محروم و روستایی و مردم روستاها بدست آورد. 

اعضای با ایمان جهاد سازندگی قبل از جنگ حدود ۱۵ ماه در اقصی نقاط محروم و روستایی فعالیت کرده وکار جهادی بر سر زبانها افتاده بود.
جنگ تحمیلی که آغاز شد غلبه کار نظامی بر سازندگی به دلیل نیاز زمان بیشتر و بیشتر شد تا آنجا که بعضی از جهادگران نیز لباس رزم به تن کرده و راه جبهه های دفاع نقدس را در پیش گرفتند و گروهی متخصص با اندیشه پاک و بدون هیاهو اجرای برنامه های مهندسی و تامین نیازهای مهندسی جنگ را مبنای کارخود قرار داده و با فعالیتهای مستمر و مفید و موثر در پشتیبانی و مهندسی جنگ، کاری کردند که بعدها سردار و امیر مخلص، شهید صیاد شیرازی اینچنین از جهاد جهادگران یاد نمود: « جهاد کارهای ناممکن را ممکن ساخت»  با این وصف چگونه میتوان با قلمی قاصر و اعداد و ارقام خشک ریاضی، صفای قلب و خلوص باطن جهادگری را که داوطلبانه با چهره برافروخته و مشتاق به جبهه ها می رود ترسیم کرد و کدام هنرمند است که بتواند چشمان غبار گرفته و براق رانندگان جهادگر بولدوزرها و لـودرها را که در خط مقدم جبهه بدون سنگر و حفاظ برای دیگران سنگر می سازند و در پرخطرترین موضع جبهه قرار دارند بیان کند؟
نهاد جهاد سازندگی با عشق و ایثار جوانان مومن و با حمایتهای مردمی، توانست با ایجاد ستادها، قرارگاهها و مراکز پشتیبانی و مهندسی رزمی به رزمندگان و جنگ زدگان در تمام زمینه ها کمک رسانی نماید و بیشترین کارآیی را از خود نشان دهد که به فرمایش حضرت امام راحل « نقش جهاد سازندگی در جنگ کمتر از نیروهای نظامی نبوده و نیست و این اقراری است مکرر از سوی فرماندهان ارتش و سپاه که اگر جهاد نبود پیروزی با این سرعت بدست نمی آمد».
جهاد سازندگی در طول هشت سال دفاع مقدس مردمی نیز همچون دوران سازندگی با کسب عنوان « سنگرسازان بی سنگر » از سوی امام (ره) برگ زرینی را در تاریخ پر افتخار جهاد سازندگی نگاشته است.
جهادسازندگى همراه با مردم و در کنار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهورى اسلامى ایران از اولین‏ روزهاى هجوم عراق به خاک میهن اسلامی، از آب و خاک و حیثیت اسلامی ایران، دفاع کرد.
امروز شاید براى نسل نو و فردا نیز براى نسل آینده ‏این سؤال طرح شود که جهادسازندگی در امر دفاع چه فعالیتی را به عهده داشت و چه کارهایی را انجام داد؟
جهادسازندگی علاوه بر خدمت در روستاها در جنگ نقش بزرگی ایفا کرد و به گفته فرماندهان جنگ یکی از دلایل عدم شکست ایران در جنگ حضور این نهاد انقلابی در جنگ بود.
در دفاع مقدس که به نوبه خود یک نبرد مهندسی بود و اگرمهندسی موفقی توسط جهادگران درکنار نیروهای رزمی در این نبرد طراحی و اجرا نمی شد، عرصه رزمی نیز با مشکل مواجه شده و پیروزی به این سرعت بدست نمی آمد.
جهادگران رزمنده ای که با ساختن پلهای بعثت و خیبر شاهکار مهندسی دوران دفاع مقدس، جهانیان را به شگفتی واداشتند

این حقیقت را به شواهد تاریخی جنگ تحمیلی می توان به جرات گفت که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بسیج، و ارتش جمهوری اسلامی ایران جنگ را با کارهای مهندسی رزمی جهادگران پیش می بردند. امروزه گفتن ازحقایق نقش و شیوه حضور جهادگران که زمان بسیاری از آن حقایق سپری شده است  به دلایلی مشکل می نماید. چراکه ازیک سو با انحلال جهادسازندگی و از طرفی با شهادت و یا فوت بسیاری از افراد پیشکسوت جهادی و عدم ضبط بسیاری از شواهد و مدارک، شامل مرور زمان شده و نوشتن در مورد این فداکاریها را دشوارترکرده است.
انتخاب واژه «سنگرسازان بی‌سنگر» بیانگر عمق فداکاری و اخلاص جوانان جهادی بود که زیرباران گلوله و دید مستقیم دشمن، به احداث خاکریز، پل، سنگر و استحکامات می‌پرداختند.
عبور نیروهای ایران از رودخانه‌ خروشان اروند و غافل‌گیری نیروهای ارتش صدام در عملیات والفجر هشت از شاخص‌ترین عملیات مهندسی رزمی جهاد سازندگی محسوب می‌شود. حضور در جنگ تحمیلی فقط یکی از کارهای ارزنده جهاد سازندگی بود که ساخت پلهای بعثت و خیبر که اساس پیروزی در دو عملیات مهم بود، تنها بخشی از این مصداق‌هاست.
پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد که پشتیبانی از رزمندگان جبهه های جنگ تحمیلی را با ارتباط وسیعش با مردم و اصناف کشور بعهده داشت، به عنوان نیروی سوم جنگ و با نام «سنگرسازان بی‌سنگر» شناخته می‌شد. مردم به نیرو‌های جهادی اعتماد داشتند. شهید آوینی یک نیروی جهادی بود لکن شاید کمتر کسی او را به این عنوان می‌شناخت.
تجربه جهاد سازندگی از تجربه‌های ناب جنگ‌‌های معاصر بود و حیف است که حفظ و منتقل نشود. جهاد سازندگی نیز تمام امکانات و نیروهای مؤمن و متعهّد خود را در اختیار جنگ و دفاع از مرزهای مقدّس ایران اسلامی قرار داد.
این نهادجوشیده از بطن مردم با حضوری عظیم و گسترده، به شکل پشتیبانی مهندسی جنگ، ضمن انجام عملیات مهندسی در خط مقدم جبهه ها، تدارکات به رزمندگان اسلام و احداث اورژانس و بیمارستان‌های صحرایی و غیره را نیز به عهده میگرفت و خلاصه آنکه جهادگران از هیچ کار پشتیبانی و مهندسی در جنگ که رزمندگان را در جنگ با دشمن تقویت و مجهز نماید دریغ نمی نمود.
نقش مهمّی که نیروهای جهادگر در شکستن حصر آبادان و فتح بستان از خود نشان دادند در خور تحسین بود و عملیّات فتح‌المبین و عملیّات بیت‌المقدّس که در چهار مرحله پی در پی انجام شد که منجر به آزادسازی خرمشهر گردید و این موفّقیّت‌ها نشانگر استقامت و ایمان به خدا در جهادگران بود که کلید پیروزی حق علیه باطل شد.
جهاد سازندگی کلیه واحدهای خود را در هشت سال دفاع مقدس تقریباً به حالت نیمه تعطیل در آورد و بخشی از پرسنلش به همراه نیروهای داوطلب جهادی در خدمت پشتیباتی و مهندسی جنگ قرار داد.
در مجموع از تمامی استان‌ها جهاد سازندگی با چهل گردان مهندسی- رزمی، چهار تیپ و پنج قرارگاه عملیّاتی و پشتیبانی در جنگ شرکت داشت و ستاد مرکزی به طور سازماندهی شده و با تجهیزات و ماشین آلات با ۵۴۰۰۰۰ نفر نیروی داوطلب مردمی و اداری در کلیّه عملیّات‌ها و شاخص‌ترین آن‌ها ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح المبین، بیت المقدّس،مسلم بن عقیل، محرم، خیبر، بدر، رمضان، والفجر۸، کربلای۵  و نصر۷ و… حضور گسترده داشت و
به استناد سوابق و عملکرد خوب جهادگران و اثرات مثبت آن در روستاها و نقش بی بدیل دردفاع مقدس هم اینک در سراسر روستاهای مملکت اسلامی، آن روستایی عزیزی که طعم شیرین حضور جهادگران سازندگی در روستاها را چشیده و دیده است، در همه حال لبخند رضایت بر لب از جهاد سازندگی می گوید و امنیت و آرامش ایران اسلامی حاصل ایثارگریهای این عزیزان و رزمندگان و ایثارگران دفاع مقدس است.
مقام معظم رهبری فرموده اند « روحیه حرکت عمومی و این دلسوزی و ورود به صحنه کار و ابتکار و حرکت و جوشش جهادی همان روحیه سنگرسازان بی سنگر جهاد سازندگی است که روی بولدوزر نشسته تا خاکریز زده و این روحیه را باید حفظ کرد و با این فرهنگ و با کار علمی و نظم تشکیلاتی به نحو شایسته، برای خودکفائی و استقلال قدم برداشت. می توان گفت رسالت انقلابی جهاد سازنگی همچنان باقی است . روحیه جهادی وارزشهای بنیادی این نهاد مردمی و ولایی در بسیاری از دستگاهها و در جامعه و برای نسل جدید به تقویت و خلق مجدد نیاز دارد. با توجه به اینکه روح و فرهنگ ایثارگری وجهادی ضرورت دارد در همه صحنه ها و عرصه ها بکار گرفته شود و کارآمدی آن ثابت شده است، لذا امروزه می توان با همان روحیه و حرکت جهادی وارد میدان کار شد.
نقش و تجربه و روحیه جهادی دردفاع مقدس نیز از تجارب بی‌بدیل جنگ‌های معاصر است که باید در جهت قابلیت انتقال آن به نسل‌های آینده تلاش نمود که در این نوشته، سعی شد درقالب مقدمه وضرورت استفاده از آن، مطالبی بیان شود.
گرامی باد یاد جوانان عزیزی که در پناه سنگر استوار عشق و ایمان، در جبهه‌های دفاع مقدس، افتخار لقب سنگرسازان بی‌سنگر را به دست آوردند.
جهاد سازندگی نشان از بی نشان هایی است که بدون نیاز به فضا سازی و برند، برای حفظ هر وجب از خاک ایران از خون خود هزینه کردند؛ اینک چه باوری کوته نظرانه ای کوته نظران را به این نقطه رسانده که جهاد به تخریب خاک و پوشش گیاهی پرداخته است؟
امید است دوستان و عزیران فرهیخته و مخلص جهادی، در نوشته هایی دیگر، به خدمات جهاد سازندگی در خدمت به عمران و آبادی و سازندگی و تولید کشور در روستاها و اثرات آن در توسعه کشور بویژه توسعه روستایی و اقتصاد روستاها اشاره نموده و به رشته تحریر درآورند.
م.حاجی زاده