جنگ چگونه آغاز شد؟

به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، دقایقی پس از آنکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه با بدگمانی نسبت به غرب شروع یک «عملیات نظامی ویژه» را برای «غیرنظامی کردن» اوکراین اعلام کرد، انفجارهای راکت‌‌ها و موشک‌‌های کروز، همپای نور ضعیف طلوع آفتاب، به روشن شدن بیشتر آسمان اوکراین کمک کردند. اما این جنگ چرا شروع شد و بعدش چه خواهد شد، دو سوال اساسی است که باید به آنها پاسخ داده شود. روسیه ماه‌ها نیروهای خود را در لب مرز با اوکراین مستقر کرد و همزمان با اعلام اینکه قصد حمله به این کشور ندارد، خواسته‌هایی هم از غرب داشت؛ مبنی بر اینکه کشورهای غربی نباید اجازه دهند اوکراین به ناتو بپیوندد یا اینکه کشورهای غربی باید نیروهای خود را از حوزه کشورهای سابق شوروی مانند لهستان و کشورهای بالتیک خارج کند. چندین ماه دیپلماسی اما نتیجه خاصی به دست نداد و هر بار روسیه با اعلام اینکه قصد حمله به اوکراین ندارد، اما اظهار می‌‌کرد که از پاسخ غرب به درخواست‌‌هایش ناامید شده است. حتی در این زمینه آمریکا یک پاسخ کتبی نوشت و درحالی که لاوروف می‌‌گفت که به درخواست‌‌های روسیه تا حدی پاسخ داده شده است، در شرق ناآرام اوکراین، جرقه‌های یک درگیری زده می‌‌شد. درحالی‌که ارتش اوکراین و جدایی‌‌طلبان لوهانسک و دونتسک همدیگر را ناقض آتش‌‌بس می‌‌خواندند، خبر رسید که جدایی‌‌طلبان در حال اعزام زنان و فرزندانشان به سمت روسیه هستند و این یعنی زنگ خطر برای شروع یک جنگ بزرگ‌تر. گمانه‌‌زنی‌‌ها این بود که روسیه قصد دارد فقط شرق اوکراین را به رسمیت بشناسد و حمایت از جدایی‌‌طلبان در دومای روسیه این گمانه را تقویت می‌‌کرد؛ اما با بالا گرفتن درگیری‌‌ها در شرق اوکراین، روسیه نیز نیروهای خود را به‌‌گونه‌‌ای گسیل کرد که مشخص شد قصد دارد تا کل خاک اوکراین را به اشغال خود درآورد. این نوع حمله بود که بایدن را مجبور به اعتراف کرد که پوتین به دنبال احیای شوروی است. به همین منظور روسیه با موشک‌‌باران و حملات راکتی پدافند دفاعی اوکراین را زمین‌‌گیر کرد و مشخص نیست تا چاپ این مطلب، کی‌‌یف سقوط کرده باشد یا نه. بر اساس برخی از گمانه‌‌زنی‌‌ها در روز پنج‌شنبه نهایتا کی‌‌یف بتواند تا ۴۸ ساعت دیگر مقاومت کند.

جنگ بزرگ زمینی در اروپا چه مختصاتی دارد؟

به گزارش اقتصاددان به نقل از دنیای اقتصاد  ، اگر تا لحظه انتشار این گزارش‌ها، کی‌‌یف به اشغال نیروهای روسی درنیامده باشد، روسیه تا میانه‌های روز جمعه توانسته است بخش‌های زیادی از خاک اوکراین را به اشغال خود درآورد. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، در پنج‌شنبه؛ یعنی اولین روز از اولین جنگ بزرگ زمینی در اروپا در چندین دهه، ارتش روسیه از طریق زمین، دریا و هوا وارد اوکراین شد. روسیه بیش از دوازده شهر و شهرک از جمله خارج از پایتخت، کی‌‌یف را گلوله‌‌باران کرد. نیروهای روسی در چند موج از مرز اوکراین عبور کردند و در شهر بندری اودسا در جنوب فرود آمدند و از مرز شرقی، خارکی‌‌یف، دومین شهر بزرگ هم عبور کردند. در روز پنج‌شنبه، نیروها به سمت منطقه‌ای در شمال کی‌‌یف حرکت کردند و به سمت چرنیهف پیشروی کردند که در حدود ۸۰مایلی از پایتخت است. سپس روس‌‌ها نبرد شدیدی را در منطقه ممنوعه چرنوبیل که به‌‌شدت آغشته به رادیواکتیو است، آغاز کردند که خطر آسیب رساندن به رآکتور هسته‌‌ای محصورشده با بتنی را داشت که در سال ۱۹۸۶ ذوب شد. با غروب آفتاب در روز پنج‌شنبه، نیروهای ویژه روسیه و نیروهای هوابرد سایت چرنوبیل را تصرف و به سمت حومه کی‌‌یف پیشروی کردند. در این زمان خبر رسید که صف‌‌های طولانی از خودروهایی تشکیل شده است که قصد دارند از کی‌‌یف خارج شوند. بسیاری از آنها به امید یافتن پناهگاهی در یکی از معدود مناطق کشور که در حلقه نیروهای روسی نبوده حرکت کردند. به همین منظور مقصد این خانواده‌های آواره به سمت غرب بود. به گفته یک مقام ارشد وزارت دفاع ایالات متحده، برخی از شدیدترین درگیری‌‌ها در خارج از خارکی‌‌یف در شمال شرق بوده است. ویدئویی حاکی از آن است که حداقل یک ساختمان مسکونی در این منطقه تخریب شده است. یک عکس ماهواره‌‌ای که توسط «پلانت لبز» در صبح پنج‌شنبه گرفته شده است، آتش و دود سیاهی را نشان می‌‌دهد که از پایگاه هوایی چوهویو در خارج از خارکی‌‌یف بلند شده است. همچنین دولت اوکراین گفت که نیروهای روسی از بلاروس به شمال نیز حمله کردند؛ جایی که برای تمرین‌‌های نظامی مستقر شده بودند و ایالات متحده هم پیش‌تر گفته بود این تمرینات احتمالا پوششی برای ایجاد یک نیروی متجاوز در جهت حمله به کی‌یف است. در شهر اوبولون هم که ورود تانک‌‌های روسی دیده شده، از مردم خواسته شده است که از خانه‌ها بیرون نیایند. سوای مناطق شرقی اوکراین، تا لحظه تنظیم گزارش هم بیشتر شهرهایی که در سمت شمال و جنوب بوده، سقوط کرده و هدف نهایی نیز تصرف کی‌‌یف است.

جغرافیای اشغال اوکراین ترسیم شد

درحالی‌که پدافند دفاعی اوکراین عملا زمین‌گیر شده است، درگیری‌ها در سراسر اوکراین در روز پنج‌شنبه و جمعه ادامه یافت و نیروهای روسی از مرزهای شمال شرقی، شرق و جنوب به داخل این کشور پیشروی کردند. با غروب خورشید در اوکراین، نیروهای ویژه و نیروهای هوابرد در حال نزدیک شدن به کی‌یف، پایتخت اوکراین بودند. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، تصاویر منتشرشده نشان می‌داد که بخشی از این نیروها از مرز بلاروس وارد اوکراین شده‌اند. همزمان برخی رسانه‌های اوکراینی نیز خبر دادند که بخشی از نیروهای روسیه برای اشغال اوکراین از طریق کریمه وارد خاک این کشور شده‌اند. پنج‌شنبه مرزبانی اوکراین در بیانیه‌ای اعلام کرد که تانک‌های روسی و دیگر تجهیزات سنگین نظامی این کشور از مرزهای شمالی اوکراین عبور کرده و وارد خاک این کشور شده است. به گفته منابع نظامی اوکراینی، خودروهای نظامی روسیه از خارکی‌یف در شمال، لوهانسک در شرق، کریمه در جنوب و بلاروس وارد خاک اوکراین شدند. مقامات اوکراینی همچنین در بیانیه‌ای دیگر اعلام کردند که برخی از اهداف غیرنظامی، مورد آتش حملات قرار گرفته و نیروهای روسیه نیروگاه هسته‌ای سابق چرنوبیل را تصرف کرده‌اند. گفته می‌شود روسیه دو هلی‌کوپتر و هفت هواپیما را در نبرد از دست داده است. تهاجم زمینی به دنبال گلوله‌باران شدید و حملات هوایی بود که درست قبل از طلوع خورشید به وقت محلی آغاز شد. این حملات شهرها، فرودگاه‌ها و زیرساخت‌های نظامی را در سراسر اوکراین هدف قرار داده بودند. وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که پدافند هوایی و پایگاه‌های هوایی اوکراین را از کار انداخته است و نیروهای روسیه بیش از ۷۰هدف نظامی از جمله ۱۱فرودگاه، یک هلی‌کوپتر و چهار هواپیمای بدون سرنشین را منهدم کرده‌اند. همزمان وزارت دفاع اوکراین در حساب توییتر خودش نوشت که نیروهای نظامی روسیه وارد شهر کی‌یف پایتخت این کشور شده‌اند. به گفته وزارت دفاع اوکراین، «دشمن» در منطقه اوبولون که در حدود ۹کیلومتری شمال پارلمان کی‌یف در مرکز شهر قرار دارد، موضع گرفته است. ارتش به مردم گفته است که خانه‌های خود را ترک نکنند. به گزارش رویترز، آنتون هراشچنکو، مشاور وزارت کشور اوکراین هشدار داده است که «جمعه سخت‌ترین روز مقاومت در برابر روسیه» خواهد بود. او می‌گوید که روسیه در تلاش است تا با ستون‌های تانک و یگان‌های زرهی از شمال شرق و شمال غرب به پایتخت وارد شود. ارتش اوکراین می‌گوید: نیروهای مسلح در حومه کی‌یف پایتخت این کشور و در دایمر و ایوانکیف در حال جنگ با نیروهای روسیه هستند. در منطقه‌های دایمر و ایوانکی‌یف تعداد زیادی از خودروهای زرهی روسیه در حال پیشروی به سمت کی‌یف هستند. ارتش اوکراین در یک پست در صفحه فیس‌بوک نوشته است که که نیروهای نظامی این کشور «به مقاومت» در برابر نیروهای روسیه در شمال غرب پایتخت ادامه می‌دهند.

ماهیت تحریم‌های غرب چیست؟

به دنبال حمله روسیه به اوکراین، رئیس جمهور آمریکا از بسته تحریمی خود رونمایی کرد. جو بایدن روز پنج‌شنبه اعلام کرد که نظام بانکی و بخش‌های فناوری و هوافضای روسیه را تحریم خواهد کرد؛ «جرمی هرب» و «فیل ماتینگلی» در گزارش ۲۴ فوریه در سی‌ان‌ان نوشتند، اگرچه آمریکا و اروپا در هدف قرار دادن مسکو دیرهنگام عمل کرده و کوتاهی کردند؛ با این حال، مقیاس این بسته تحریمی نشان‌دهنده بزرگ ترین و مهم‌ترین مجازات اقتصادی علیه کشوری با اقتصادی به اندازه روسیه و درهم‌تنیدگی با اقتصاد جهانی است. اقدامات تنبیهی و تحریمی آمریکا شامل طیف گسترده‌ای از تحریم‌ها می‌شود: از مسدود کردن دارایی‌های بانک‌های بزرگ تا استقراض و ازمحدودیت در سهام تا بخش معادن، حمل‌ونقل و بخش‌های لجستیک. به نوشته «هرب- ماتینگلی» این بسته شامل تلاش‌هایی بزرگ‌مقیاس تا امروز است برای جلوگیری از دسترسی روس‌ها به فناوری در بخش‌های نظامی و صنعتی حساس. این بسته شامل تحریم فرزندان مقام‌ها (اعم از بازیگران کلیدی، بازرگانان و تاجران بزرگ) در حلقه نزدیکان پوتین می‌شود. این تحریم‌ها در هماهنگی با متحدان غربی گرفته می‌شود و نشان‌دهنده نمایش قدرت و ابراز خشم اروپا در برابر اقدامات پوتین است و همزمان تلاش می‌شود تا جلوی حفره‌های بالقوه ای که شرکت های روسی از طریق آنها می‌توانند سوءاستفاده کنند، گرفته شود. «جولیا فریدلندر» یکی از مقام‌های سابق وزارت خزانه‌داری و شورای امنیت ملی و مدیر ابتکار عمل اقتصادی در شورای آتلانتیک می‌گوید: «این تحریم‌ها از نظر قدرت کاملا بی‌سابقه هستند. این تحریم‌ها به راستی بازارهای مالی روسیه و توانایی این کشور در جابه‌جایی پول را هدف خواهد گرفت.» چند روزی بود که بایدن و دیگر مقام‌های ارشد آمریکا سخن از تحریم‌های ویرانگر علیه روسیه بر زبان می‌آوردند. برخی این را بلوف تلقی می‌کردند؛ اما تحریم‌های روز پنج‌شنبه نشان داد که این تحریم‌ها بلوف نیست؛ زیرا بانک‌‌هایی که مجموعا بیش از یک‌تریلیون دلار دارایی داشتند، با مجازات‌‌های گسترده‌‌ای مواجه شده‌اند. برخی مقام‌های اوکراینی و آمریکایی از بایدن خواستند تا مقیاس و اندازه تحریم‌ها را گسترده سازد. به‌طور مثال، ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در توییتی نوشت: «ما خواستار قطع ارتباط روسیه از سیستم سوئیفت هستیم.» با این حال، بایدن روز پنج‌شنبه در جمع خبرنگاران اعلام کرد که «تحریم شخص پوتین و قطع دسترسی این کشور به سوئیفت روی میز است» اما وی آشکارا تصریح کرد که اروپا هنوز تمایلی ندارد تا به سوی قطع دسترسی روسیه به سوئیفت به پیش برود. بایدن گفت: «این همچنان یک گزینه است؛ اما این چیزی نیست که اروپا خواهان آن باشد.» این سخن بایدن تاکیدی است بر این دیدگاه که اروپا در این مرحله تمایلی ندارد تا بر سر سوئیفت با روسیه سر شاخ شود. بعید است که تحریم شخص پوتین تاثیری بر دارایی‌های او داشته باشد؛ اما می‌تواند اهمیت نمادین داشته باشد.

پیامدهای ژئوپلیتیک جنگ چیست؟

حملات زمینی، هوایی و دریایی روسیه به اوکراین چه تاثیرات ژئوپلیتیکی می‌تواند بر اروپا داشته باشد؟ غرب می کوشد جبهه واحدی را در برابر تجاوز روسیه به اوکراین به نمایش بگذارد؛ اما در این زمینه دست به عصا راه می‌رود. مقام‌های اوکراینی از «حمله تمام‌عیار» روسیه به اوکراین خبر می‌دهند.«ماتیو چانس»، «تیم لیستر» و دیگران در گزارش ۲۴فوریه در سی‌ان‌ان نوشتند، این یکی از بزرگ‌ترین قشون‌کشی‌ها در اروپا از جنگ جهانی دوم به این‌سو و پس از بحران بالکان از دهه۹۰ به این‌سو است. ینس استولنبرگ، دبیرکل ناتو، ضمن «اقدام شرم‌آور جنگی» خواندن تجاوز روسیه افزود که «صلح در قاره ما نابود شده است. اکنون ما در اروپا شاهد جنگ هستیم آن هم به مقیاسی که در تاریخ گذشته شاهد آن بودیم.» او افزود که ناتو در «بال شرقی» خود نیروهای زمینی، هوایی و دریایی را تقویت خواهد کرد. «بن‌نایت» هم در «دویچه‌وله» به نقل از «یوهانس وارویک»، استاد علوم سیاسی از دانشگاه «هال» نوشت، تهاجم روسیه نه تنها حاکمیت اوکراین را تهدید می‌کند، بلکه کل نظم ژئوپلیتیک در اروپا را نیز تضعیف می‌کند. او افزود: «امروز تقریبا همه چیز با دیروز متفاوت است. ما اکنون به یک نوع تقابل بلوک‌‌ها بازگشته‌‌ایم، فقط مرزهای بلوک غرب در مقایسه با زمان جنگ سرد به سمت شرق تغییر کرده است. صلح در اروپا متعلق به گذشته است و اعتماد به روسیه کاملا از بین رفته است. بازگرداندن اعتماد بین غرب و روسیه چندین دهه طول خواهد کشید.» «رافائل لاس» کارشناس سیاست امنیتی در شورای روابط خارجی اروپا (ECFR) می‌گوید که به نظر او ارزیابی پیامدهای بلندمدت در بحران کنونی دشوار است؛ اما «حداقل در بخش‌هایی از اروپا، به نظر می‌‌رسد که «نظم پسا نودی» از میان رفته است. این بیشتر درباره آن دسته از کشورهایی صدق می‌کند که هنوز عضو ناتو یا اتحادیه اروپا نشده‌اند. تحولات اخیر نشان می‌دهد که اروپا همچون دوران جنگ سرد در زمینه‌های دفاعی به آمریکا اتکای بیشتر و بیشتری می‌یابد و مرزهای تحت کنترل روسیه به مرزهایی نظامی تبدیل می‌شوند. او افزود: «ما باید بار دیگر به مفهوم کهن مهار در برابر روسیه روی آوریم. این یعنی ما باید بال شرقی ناتو را تقویت کنیم و نوعی بازدارندگی در برابر پوتین به‌وجود بیاوریم.» این تحلیلگر افزود: «اکنون مساله حفاظت از اعضای ناتو از رومانی تا بلغارستان است.» گزارشگر دویچه‌وله افزود: این نشان‌دهنده واژگونی چشمگیر نظم صلح‌‌آمیزی است که بسیاری پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی تصور می‌‌کردند؛ زمانی که ناتو و همچنین اتحادیه اروپا شروع به پذیرش اعضای جدید کردند و کشورهای خارج از اتحادیه اروپا به‌طور متوالی در چارچوب‌‌های نظارتی – مانند شبکه‌های انرژی- با مشارکت اتحادیه اروپا قرار گرفتند. رافائل لاس افزود: «اکنون ما به وضعیتی برگشته‌‌ایم که اروپا و کشورهای ناتو دیگر تمایلی به تعامل با کشورهای شرق‌‌تر ندارند.» او معتقد است که پیامدهای ژئوپلیتیک حمله روسیه به زودی تاثیرات خود را بر قاره سبز و نظام بین‌الملل نشان خواهد داد.

آینده سیاسی بایدن به این جنگ بستگی دارد

حمله روسیه به اوکراین، بایدن را با یک بحران بین المللی در مقیاسی عظیم مواجه کرده است. اگرچه بایدن نقشی منفعلانه در راستای تلاش برای بازداشتن پوتین از حمله به اوکراین ایفا کرد، اما اقداماتش در بازداشتن بزرگ‌ترین قشون‌کشی به اروپا از پس از جنگ سرد به این‌سو ناکافی بود. «جولیان زلیزر» در تحلیل ۲۴فوریه در سی‌ان‌ان نوشت: حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین در شرایطی رخ داد که بایدن با تورم داخلی دست به گریبان است، بازار سهام حال و روز خوشی ندارد و میزان محبوبیت رئیس‌جمهور روز به روز کمتر می‌شود. اینها چالشی عظیم برای بایدن در عرصه سیاست داخلی و خارجی است. گزینه‌های کوتاه‌مدت بایدن محدود است. او در سخنان خود گفت: «پوتین جنگ را شروع کرد. پس باید تبعات آن را هم به جان بخرد.» بایدن ضمن اذعان به تعهد خود به «دفاع جمعی» افزود که کشورش «از وجب به وجب سرزمین‌های متعلق به ناتو حمایت خواهد کرد.»

این تحلیلگر معتقد است که دستان بایدن تا حدودی بسته است. اگرچه بایدن گفت که نیرویی به اوکراین نمی‌فرستد؛ اما از سوی دیگر، پوتین تصریح کرد که کشورش به هرگونه مداخله خارجی پاسخی قاطع خواهد داد و کشورش دارای طیف گسترده از تسلیحات استراتژیک هسته‌ای و غیرهسته‌ای در زرادخانه نظامی خود است. در هفته‌های آینده، آمریکا شاهد تصاویر دلهره‌آوری از خسارت‌های انسانی در اوکراین خواهد بود. بایدن تصریح کرد که طول خواهد کشید که تحریم‌ها تاثیر خود را بگذارد. به نظر می‌رسد بایدن در عرصه داخلی در معرض انتقادات گسترده‌ای به‌دلیل نحوه مدیریت اوضاع قرار خواهد گرفت. باید انتظار داشته باشیم که حملات جمهوری‌خواهان علیه بایدن با توجه به انتخابات میان‌دوره‌ای آتی تسریع شود. با وجود فشارهایی که بایدن با آن مواجه است، اما وی باید بر جنبه‌های سیاسی- اقتصادی تمرکز بیشتری داشته باشد تا بتواند روسیه را منزوی سازد بدون اینکه وارد فاز نظامی شود. نکته دیگر این است که مساله پاندمی باعث شکاف‌های عمیق سیاسی شده است. افزایش قیمت‌ها فضایی از اضطراب اقتصادی را به‌وجود آورده و تحولات اوکراین می‌تواند قیمت سوخت را بالاتر ببرد. در عین حال، در عرصه بین‌الملل، نظام‌های اقتدارگرا به‌شدت ارزش‌های دموکراتیک را به چالش کشیده‌اند. این شرایط شبیه به شرایطی است که کارتر در سال ۱۹۷۹ با آن مواجه بود. او  بر اساس توصیه برژینسکی کمک به شبه‌نظامیان در افغانستان را آغاز کرد. این در حالی است که در داخل با بحران اقتصادی، بحران نفت و گروگان‌گیری در ایران مواجه بود و شوروی به افغانستان حمله کرده بود. او «دتانت» را در پیش گرفت که نیکسون هم به همین راه رفت. مثال‌های تاریخی دیگری هم می‌توان زد؛ اما بحران اوکراین بزرگ‌ترین چالش برای ریاست‌جمهوری اوست. اگر بحران بیش از حد به درازا بینجامد و در بلندمدت شاهد موج فاجعه بار انسانی باشیم، احتمالا بر سرنوشت سیاسی بایدن در ۲۰۲۴ تاثیرگذار خواهد بود. اگر دستیابی به صلح و ثبات در آن سوی دریاها نیازمند فدا کردن‌‌ آینده سیاسی‌اش باشد، بایدن باید چنین کند.

غرب کارت زیادی برای بازی ندارد

بایدن موضع سیاسی ضعیفی دارد و بر اساس برخی نظرسنجی‌ها نتوانسته است از پس تحولات اوکراین خوب برآید. «کریس سیلیزا» در گزارش ۲۴ فوریه برای سی‌ان‌ان نوشت: جدیدترین نظرسنجی‌های گالوپ نشان می‌دهد حدود ۳۶درصد از آمریکایی‌ها با نحوه مدیریت تحولات اوکراین از سوی بایدن موافق بوده‌اند؛ درحالی‌که ۵۵درصد مخالف بوده‌اند. این نظرسنجی در فاصله ۱ تا ۱۷ فوریه انجام گرفت؛ یعنی زمانی که تنش‌ها میان روسیه و اوکراین بالا گرفته، اما هنوز حمله‌ای صورت نگرفته بود. این نظرات از نظرسنجی گالوپ در آگوست۲۰۲۱ تغییر چندانی نکرده و در آن زمان هم میزان موفقیت بایدن در مدیریت تحولات روسیه ۳۹ درصد بود. جدیدترین نظرسنجی گالوپ نشان می‌دهد حدود ۱۱درصد از جمهوری‌خواهان با نحوه مدیریت تحولات روسیه از سوی بایدن موافقند و از سوی دیگر، ۳۵درصد از مستقل‌ها اعلام موافقت کردند. حتی دموکرات‌ها هم نسبت به این وضعیت مردد بودند و ۶۴درصد با سیاست‌های بایدن اعلام موافقت کردند. نظرسنجی AP-NORC هم نشان داد که ۴۴درصد از آمریکایی‌ها با نحوه مدیریت روابط آمریکا با روسیه موافقند؛ درحالی‌که ۵۵درصد مخالف هستند. این نظرسنجی هم از ۱۸ تا ۲۱ فوریه انجام گرفت. نظرسنجی‌های مختلف هم آمار و ارقام مشابهی دارند؛ اما به نوشته تحلیلگر سیلیزا، سی‌ان‌ان شواهد نشان می‌دهد بایدن در موقعیت سیاسی دشواری در داخل قرار دارد. در حوزه سیاست خارجی هم بایدن هنوز با تبعات خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان دست و پنجه نرم می‌کند. برخی معتقدند خروج بی‌برنامه از افغانستان یکی از دلایل جسورتر شدن روس‌هاست. در میان آمریکایی‌ها اشتهای اندکی برای درگیر شدن در تحولات روسیه- اوکراین وجود دارد. نظرسنجی CBS که اوایل ماه جاری انجام گرفت، نشان داد که ۵۳درصد از آمریکایی‌ها بر این باور بودند که آمریکا باید «خارج از مذاکرات مربوط به روابط روسیه و اوکراین قرار بگیرد» درحالی‌که ۴۳درصد خواهان این بودند که آمریکا در کنار اوکراین قرار بگیرد. بایدن از شکنندگی وضعیت خود در داخل آگاه است و کارت زیادی برای بازی ندارد. در حقیقت، او اهرم زیادی برای مقابله با روسیه ندارد. شاید ساختارهای سیاسی داخلی هم قید و بندی بر دست و پای او باشد. او باید در حفاظت از منافع آمریکا قدرت به خرج دهد؛ زیرا اروپای بی‌‌ثبات و روسیه‌ای که با سرعت می‌تازد، در این منافع جایی ندارند؛ درحالی‌که می‌‌داند در حال حاضر از نظر داخلی در جایگاه قدرتمندی قرار ندارد. این شرایطی است که می‌تواند موجب «ساختن» یا «متلاشی کردن» روسای‌جمهور باشد. تمام نگاه‌ها به بایدن است که چگونه می‌تواند و باید این وضعیت پیچیده را در روزهای آینده مدیریت کند.

پوتین به دنبال چیست؟

حمله روسیه به اوکراین سوالات زیادی ایجاد کرده است؛ اما مهم‌ترین سوال این است که هدف پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه از اشغال اوکراین چیست؟ دو سناریو برای این موضوع تصور شده است: یک؛ ضمیمه کردن اوکراین به خاک روسیه و دوم اینکه یک دولت دست‌نشانده در اوکراین به روی کار بیاید. درباره سناریوی اول که به گفته ناظران احتمال آن ضعیف است، به سخنان و مقاله پوتین استناد می‌شود که اصلا کشوری به نام اوکراین را قبول ندارد. طرفداران این نظریه می‌گویند: «اوکراین دومین کشور بزرگ قاره اروپاست و به همین دلیل برای روسیه اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.» پوتین در یک سخنرانی گفته بود: « اوکراین برای ما تنها یک همسایه نیست، بخشی از تاریخ ماست. مردم اوکراین با ما همخون هستند و با ما پیوند خانوادگی دارند. اوکراین را لنین پایه‌گذاری کرد؛ اما امروز برخی از آنها مجسمه‌های لنین را می‌شکنند و به این کار «کمونیسم‌زدایی» می‌گویند. روسیه آماده است به اوکراین نشان دهد که کمونیسم‌زدایی واقعی چیست.» به اعتقاد رئیس‌جمهوری روسیه در جریان سقوط اتحاد جماهیر شوروی، از روسیه دزدی شد و روسیه در شرایط دشواری قرار گرفت.» به همین دلیل پوتین بر این باور است که کشوری به نام اوکراین اصلا وجود خارجی ندارد و تشکیل این کشور صرفا یک اشتباه بوده است. اما طرفداران سناریوی دوم می‌گویند که اشغال و ضمیمه اوکراین برای روسیه بسیار هزینه‌زا خواهد بود و هدف آنها براندازی زلنسکی و تشکیل یک دولت دست‌نشانده است. روسیه خود نیز گفته است، تاسیس یک دولت غیرنظامی و خلع سلاح کردن اوکراین است. آنتونی بلینکن و برخی دیگر از مقامات اطلاعاتی به سناریوی دوم باور دارند. حتی خود زلنسکی هم چنین باوری دارد. ولادیمیر زِلنسکی بامداد جمعه ۲۵فوریه در حین صدور فرمان بسیج عمومی در سراسر اوکراین، برای مقابله با تهاجم روسیه گفت: هدف مسکو، او است. در این شرایط زلسنکی تاکید کرد کلیه افراد زیر پرچم و ذخیره مشمول این فرمان می‌شوند و باید برای مقابله با روسیه آماده شوند. او در سخنانی ویدیوئی از اینکه کشورش در برابر روسیه «تنها رها شده است» ابراز تاسف کرد و افزود: «چه کسی آماده نبرد در کنار ماست؟» و خود می‌افزاید: «هیچ کسی نیست.» او در این ویدئو به وجود «گروه‌های خرابکار روس» در پایتخت اشاره کرد. زلسنکی اشاره کرد که هدف شماره یک این گروه خرابکار «رئیس دولت» (یعنی شخص زلنسکی) است و هدف شماره دو «خانواده من» است. او افزود که روس‌ها خواهان این هستند که دولت اوکراین را سرنگون و دولتی دست‌نشانده در این کشور به‌وجود آورند. با این حال بایدن در یک سخنرانی هشدار جدی‌تری می‌دهد و می‌گوید خواب و خیال پوتین برای اشغال اوکراین، فراتر از تفسیرهایی از این دست است و جاسوس سابق کا.گ.ب سودای برقراری مجدد اتحاد جماهیر شوروی دارد.

جنگ اوکراین رقبای آمریکا را جسورتر می‌کند؟

تبعات حمله روسیه به اوکراین می‌تواند ابعادی بین‌المللی داشته باشد. اگر ائتلاف غرب نتواند رویکرد واحدی در برابر تجاوز روسیه اتخاذ کند، احتمال دارد که این رویکرد به یک «هنجار» در روابط بین‌الملل تبدیل شود و سایر رقبای آمریکا از جمله چین هم رویکرد پرخاشگرانه‌تر در منطقه خود اتخاذ کنند. «ایوون لو» در گزارش ۲۴فوریه در «فورچون» نوشت، در سال ۱۹۹۷، جیانگ زمین (رئیس‌جمهور وقت چین) و بوریس یلتسین (رئیس‌جمهور وقت روسیه) اعلام کردند که نظم جهانی جدید و چندقطبی شروع شده است. دیگر هیچ قدرتی نمی‌تواند مدعی «انحصار» امور جهانی و «تعیین سرنوشت ملت‌ها» باشد. چین و روسیه ۴۲۰۹ کیلومتر مرز مشترک دارند و در سال۲۰۰۱ این دو کشور «پیمان همکاری دوستی و حسن همجواری» امضا کردند که اولین پیمان میان دو کشور از سال ۱۹۵۰ بود. در سال۲۰۱۲ چین به بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه تبدیل شد و جریان تجارت دوجانبه ۱۱درصد رشد کرد و به حدود ۵۰ میلیارد دلار رسید. روابط دو کشور در سال۲۰۱۴ نقطه عطف جدیدی یافت. با ضمیمه کردن کریمه از سوی روسیه، چین واکنش چندانی نشان نداد. ازآنجاکه چین دارای برخی سرزمین‌های خودمختار است (هنگ‌کنگ و تایوان از آن جمله اند)، چینی‌ها با آینده‌نگری از محکوم کردن اقدام روسیه خودداری کردند تا اگر روزی امر دایر شد بر اینکه چینی‌ها برای ضمیمه کردن هنگ‌کنگ یا تایوان به زور متوسل شوند، با مخالفتی از سوی روس‌ها مواجه نشوند. ضمیمه کردن کریمه به روسیه باعث شد تحریم‌های غرب دامان روس‌ها را بگیرد و به همین ترتیب، جریان سرمایه‌گذاری خارجی به این کشور کاهش یابد. این امر باعث شد روس‌ها به آغوش چین بروند.

الکساندر گابوف، کارشناس ارشد مرکز کارنگی مسکو می‌گوید: به‌رغم بدگمانی سیاستگذاران روسیه درباره دست‌اندازی چین به خاور دور روسیه و آسیای مرکزی، اما پس از ماجرای کریمه، روس‌ها اقدام چینی‌ها را نادیده گرفتند و دست دوستی به سوی آنها دراز کردند. او افزود: «چین هرگز الحاق کریمه به روسیه را تایید نکرد، اما رفتار روسیه را نیز محکوم نکرد و همه طرف‌‌ها را [به] خویشتنداری دعوت کرد.» زمانی که غرب روسیه را تحریم کرد، چین روابط اقتصادی خود را با همسایه خود تعمیق کرد و مجموعه‌ای از قراردادهای انرژی را امضا کرد – از جمله قرارداد ۴۰۰میلیارد دلاری که به روسیه کمک کرد تا از نظر اقتصادی بازگردد. چنین به نظر می رسد که انفعال غرب در برابر اقدام روس‌ها می‌تواند دست کم دو پیامد داشته باشد: از یکسو موجب تعمیق رابطه میان چین و روسیه شود و از سوی دیگر، این تصور را در میان رهبران چین به‌وجود آورد که غرب آمادگی پاسخگویی به اقدامات پرخاشگرانه را ندارد. بنابراین دست چینی‌ها هم برای حمله نظامی به تایوان باز می‌شود. به عبارت دیگر، واکنش انفعالی غرب در برابر روسیه، جسارت بیشتر چین در آسیا را به دنبال خواهد داشت.

تظاهرات از نیویورک تا توکیو برگزار شد

با هجوم روسیه به خاک اوکراین، مردم ضد جنگ نیز بلافاصله واکنش نشان دادند و پهنه این اعتراضات از شرق تا غرب دنیا بود. به گزارش خبرگزاری رویترز، معترضان روز پنج‌شنبه در میادین عمومی و در مقابل سفارتخانه روسیه در شهرهایی مانند توکیو، تل‌آویو و نیویورک حضور به هم رساندند تا تهاجم به اوکراین را محکوم کنند؛ در حالی که بیش از هزار نفر که سعی در انجام همین کار را در روسیه داشتند، دستگیر شدند. اولین تظاهرات شناخته‌شده در مقابل سفارت روسیه در واشنگتن حوالی ساعت یک بامداد به وقت شرق آمریکا، روز پنج‌شنبه، تنها سه ساعت پس از اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه گفت عملیات نظامی خود را آغاز کرده است، رخ داد. گزارش های خبری محلی نشان داد که ده‌ها معترض در پایتخت ایالات متحده پرچم‌های اوکراین را به اهتزاز درآوردند و شعار می‌دهند: «تجاوز روسیه را متوقف کنید!» در لندن، صدها تظاهرات کننده که بسیاری از آنها اوکراینی بودند و برخی گریه می‌کردند، مقابل خانه شماره ده داونینگ‌استریت، خانه نخست‌وزیر تجمع کردند و از بریتانیا خواستند اقدامات بیشتری انجام دهد. یکی از آنها به خبرنگار رویترز گفت: «ما به کمک نیاز داریم، به کسی نیاز داریم که از ما حمایت کند. اوکراین خیلی کوچک است و فشار خیلی زیاد است.» در پاریس یکی از تظاهرات کنندگان به رویترز گفت: «احساس می‌کنم که ما در یک لحظه بسیار خطرناک برای کل جهان هستیم.» در مادرید، خاویر باردم، بازیگر اسپانیایی برنده اسکار که امسال نامزد دریافت جایزه اسکار دیگر شده است، به حدود صد معترض در مقابل سفارت روسیه پیوست. باردم گفت: «این یک تهاجم است…این تهاجم حق اساسی اوکراین را برای حاکمیت ارضی، قوانین بین‌المللی و بسیاری موارد دیگر نقض می‌کند.» در شهرهای دیگر آمریکا نیز همپای واشنگتن اعتراضاتی شکل گرفت. یک پرچم غول‌پیکر در میدان تایمز منهتن، توسط جمعیتی متشکل از صدها معترض حمل شد.

در برن، پایتخت سوئیس، صدها نفر با در دست داشتن پرچم های اوکراین و شعار «صلح برای اوکراین» تجمع کردند. در یونان، آگاپی تامیر ۲۸ ساله یکی از چند ده عضو جامعه اوکراینی این کشور که در آتن تظاهرات کردند، گفت: «تنها چیزی که ما باور داریم این است که یک معجزه تمام این اتفاق وحشتناک و ترسناکی را که تا این لحظه اتفاق افتاده است، متوقف خواهد کرد.» در ژنو نیز تظاهراتی با رویکرد استفاده پوتین از سلاح‌های هسته‌ای راه افتاد که رئیس‌جمهوری روسیه را یک عامل تهدیدکننده خواندند. اما در خود روسیه و در شهرهایی مثل مسکو و سن‌پترزبورگ اعتراضاتی علیه تصمیم به جنگ پوتین راه افتاد که خبرها حکایت از دستگیری‌های گسترده دارد.