تفاوت تورم دو کشور نفتی ایران و عربستان
دادههای بانک مرکزی عربستان نشان میدهد تورم نقطه به نقطه اکتبر ۲۰۲۱ عربستان برای چهارمین ماه متوالی زیر یک درصد باقی مانده که به معنای عبور این کشور از بحران کرونا است. از طرفی بررسیهای تاریخی نشان میدهد سعودیها در کنترل تورم از کشور ما بسیار بهتر عمل کردهاند، که اگر چه بخشی از این
دادههای بانک مرکزی عربستان نشان میدهد تورم نقطه به نقطه اکتبر ۲۰۲۱ عربستان برای چهارمین ماه متوالی زیر یک درصد باقی مانده که به معنای عبور این کشور از بحران کرونا است. از طرفی بررسیهای تاریخی نشان میدهد سعودیها در کنترل تورم از کشور ما بسیار بهتر عمل کردهاند، که اگر چه بخشی از این عملکرد ناشی از دسترسی بیشتر به منابع نفتی است؛ اما مساله اساسی آن است که سعودیها با ثابت نگاه داشتن نسبت منابع ارزی با تغییرات بودجهای توانستهاند برای حدود ۴۰ سال سطح تورم خود را پایین نگه دارند و همیشه در این شاخص بهتر از ایران باشند.
اخیرا اطلاعات تورم ماهانه عربستان به روز شده که نشان میدهد برای چهارمین ماه پیاپی نرخ رشد نقطه به نقطه ماهانه شاخص قیمت مصرفکننده عربستان زیر یک درصد باقی مانده و این کشور به خوبی توانسته تورم خود را به روند بلندمدت تورم بازگرداند. پیشتر آمار تولید ناخالص داخلی فصل سوم سال ۲۰۲۱ نیز منتشر شده بود و عربستان با رشد ۶٫۸ درصدی بالاترین سرعت رشد اقتصادی در یک دهه اخیر را تجربه کرده بود. پس از شیوع بیماری کرونا آمار تورم نقطه به نقطه این همسایه نه چندان صمیمی ایران به بالای ۶٫۱ درصد رسیده بود؛ اما آخرین به روز رسانی تورم کشور عربستان نشان میدهد رشد نقطه به نقطه اکتبر ۲۰۲۱ تنها ۰٫۸ درصد است که البته بیانیه بانک مرکزی عربستان، به دلیل تغییرات مالیات بر ارزش افزوده، از قبل آن را به صورت عمومی پیشبینی کرده بود.
شباهتهای ایران و عربستان
اگر سه قدرت اصلی منطقه خاورمیانه را ایران، ترکیه و عربستان بدانیم طبیعتا کشوری که اقتصاد قویتری داشته باشد بهتر میتواند خواستههای سیاسی خود را پیش ببرد و ایران و عربستان علیرغم اختلافات اساسی در حوزه سیاست، از نظر اقتصادی شباهتهای زیادی دارند. عربستان سعودی کشوری است که ۳۴٫۸ میلیون جمعیت دارد و میزان تولید ناخالص ملی آن حدود ۷۰۰ میلیارد دلار است و در مقابل، ایران جمعیتی نزدیک به ۸۰ میلیون و تولید ناخالص ۴۰۰ میلیارد دلاری دارد که در نتیجه درآمد سرانه ایران نسبت به عربستان را کمتر نشان خواهد دارد.
عربستان سعودی نیز وابستگی شدیدی به دلارهای نفتی دارد و تنها ۳۰ درصد بودجه خود را با مالیات تامین مالی میکند و بیشتر بار مالیه عمومی آنها نیز بر عهده فروش نفت است؛ درست مانند ایران که به صورت سنتی تنها ۵۰ درصد بودجه سالیانه با مالیات تامین میشده است. از نظر شاخصهای بازار کار ایران و عربستان از دو جهت نزدیکی زیادی دارند. هر دو این کشورها سطح مشارکت نیروی کار آنان منبعث از حضور اندک زنان در بازار کار در حدود ۴۰ درصد است که نسبت به میانگین جهانی حدود ۲۰ درصد کمتر برآورد میشود. از طرفی نرخ بیکاری ایران و عربستان نیز شبیه یکدیگر است و در سالهای اخیر حول ۱۰ درصد نوسان میکند. اما یک واقعیت اساسی در مورد این دو کشور وجود دارد و آن این است که سطح تورم ایران و عربستان، دست کم بعد از انقلاب، متفاوت است و عربستان همیشه تورم کمتری نسبت به ایران داشته است.
تقاوت تورم ایران و عربستان
به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان ، در شکل زیر تورم شاخص قیمت مصرفکننده برای سه قدرت اصلی خاورمیانه رسم شده است. این شکل نشان میدهد ترکیه همیشه سطح تورم آن بالاتر از دو کشور دیگر بوده است و حتی برای یک سال تورم سه رقمی را نیز تجربه کرده است. اما پس از سال ۲۰۰۳ و در نتیجه اصلاحات اساسیای که در ترکیه اتفاق افتاد، این ایران بود که تورم بالاتری نسبت به دو رقیب اقتصادی خود تجربه کرد. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۰ تورم سعودیها سه درصد، ترکیه ۱۲ و ایران ۳۹ درصد بوده؛ اما در روند ثابتی دست کم از ۱۹۷۶ به بعد همیشه تورم ایران از عربستان بیشتر بوده است. چرا چنین اتفاقی افتاده و چگونه عربستان توانسته تورم خود را یک رقمی و حتی در برخی سالها منفی کند؟
راز تفاوت تورم ایران و عربستان
اقتصاد ایران و عربستان در یک وضعیت شبیه به هم، به دلیل آنکه همیشه طرف مصارف بودجهای آنها بزرگتر از طرف درآمدی (مالیات) بوده است؛ لاجرم شکاف مخارج-درآمد خود را را با درآمدهای نفتی پر کردهاند، حال آنکه عربستان بسیار بیشتر از ایران چنین امکانی را داشته است. همانطور که در نمودار زیر مشاهده میکنیم، عربستان همیشه بیشتر از ایران از رانت انرژی (اختلاف ارزش فروش منابع نفتی منهای هزینههای برداشت نفت) برخوردار بوده و به صورت میانگین همیشه بیشتر از ۳۰ درصد تولید ناخالص ملی از رانت منابع نفتی برخوردار بوده است، حال آنکه برای ایران رقم مذکور بسیار کمتر بوده است و تنها قبل از انقلاب (۱۹۷۹) است که ایران بسیار بیشتر از ۳۰ درصد تولید ملی خود بهرهمندی داشته است.
قطع رابطه منابع نفتی با تورم
یعنی به صورت کلی امکان بیشتری برای تهیه اقلام مصرفی خود به وسیله منابع نفتی داشته است. واقعیت آن است که برای سالهای اخیر احتمالا یک بخش اصلی پاسخ به این تفاوت مساله تحریم است. یعنی تحریم در یک سازوکار تاثیرپذیر از نابسامانی داخلی یکی از اصلیترین راههای کنترل تورم در اقتصاد ایران را سرکوب کرده بود؛ حال آنکه عربستان با چنین مسالهای مواجه نبود. اما تحریم همه اختلاف تورم دو کشور را توضیح نمیدهد و همانطور که پیشتر نیز دیدیم تورم عربستان ۴۰ سال از ایران کمتر بوده است.
در شکل بالا و پایین نسبت رانت انرژی به تولید ملی هر دو کشور را در مقایسه با تورم سالانه کنار یکدیگر قرار دادهایم و یک واقعیت ساده معلوم میشود. اینکه عربستان تغییرات منابع نفتی خود را با تورم بسیار کمکرده است. یعنی تورم سعودیها وابستگی کمتری به منابع نفتی دارد که خود این مساله به دو دلیل امکان دارد. دلیل اول اینکه عربستان همیشه سطح مناسبی از درآمدهای نفتی داشته که کفاف هزینههای جاری آنها را میداده است و نیازی نبوده دولت دست در منابع بانک مرکزی کند. دلیل دوم آن است که دولت سعودیها سطح مشخصی از مصارف بودجهای را تعیین کردهاند و اضافه منابع نفتی را نوع دیگری هزینه کردهاند و شاهدی که برای این سناریو وجود دارد صندوق ثروت ملی عربستان است.
ذخیره منابع نفتی توسط عربستان
صندوق ثروت ملی عربستان از سال ۱۹۷۱ (حدود ۲۰ سال پیش) تشکیل شده بود و همانطور که در جدول زیر مشاهده میکنیم هماکنون هشتمین صندوق ثروت ملی دنیا است که حدود ۵۰۰ میلیارد دلار دارایی دارد و این داراییهای در حوزههای مختلفی سرمایهگذاری شده است. حال آنکه صندوق توسعه ملی ایران یا نسخه قدیمیتر آن حساب ذخیره ارزی در اوایل دهه ۸۰ شمسی یعنی ۲۰ سال پیش ایجاد شد که نشان میدهد سعودیها بسیار زودتر از ما به مدیریت ثروت ملی خود توجه کردهاند. هم اکنون نیز رتبه صندوق توسعه ملی ایران ۳۵ است و میزان دقیق داراییهای آن نیز شفاف نیست و خود ما میدانیم که منابع صندوق توسعه ملی عملا وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد دسترسی محدودی به این منابع وجود دارد، زیرا ایران تحریم است.
البته صندوق ثروت عربستان نیز ناکارآمدیهای بسیاری دارد و در سال ۲۰۲۰ بسیاری از مسولان آن به دلیل فساد محاکمه شدند؛ اما به نظر راز تفاوت تورم ایران و عربستان، حداقل تا زمانی که درآمد نفتی برای ایران قابل تصور بود، به نحوه مدیریت منابع نفتی باز میگردد. در سالهای اخیر البته همگان میدانند دسترسی ایران به منابع نفتی بسیار محدود شده به نحوی که عدم دسترسی به منابع نفتی در دهه ۹۰ شمسی یک نتیجه دردناک داشت: رشد اقتصادی تقریبا صفر درصد. اما واقعیت اساسی آن است که تورم در ایران در نتیجه سیاستهای زیادهخواهانه دولتها نه تنها بالاتر از میانگین تمام کشورها بلکه بالاتر از میانگین کشور رقیب و همسایه ما است.
مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.
ع
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰