تعیین تکلیف باکو برای ایران

چندی پیش شورای شهر تهران برای تکریم شاعر ایرانی و فارسی‌سرا، نام برخی از خیابان‌های اطراف خیابان نظامی گنجوی را به نام شهرهای منطقه قفقاز تغییر داد. گنجه، بادکوبه، شوشی، ناردان، لنکران، آران، سالیان، آبخاز و تفلیس. در پی این تصمیم، برخی از رسانه‌های باکو انتقادات تندی به این تصمیم داشتند. این در حالی است که نهادن نام شهرها و کشورهای دیگر بر روی خیابان‌های یک شهر، در بیشتر کشورهای جهان رایج است. آنگونه که در تهران نیز پیش از این نام کشورها یا شهرهایی همچون افریقا، آرژانتین، ایتالیا، پاکستان، ترکمنستان، فلسطین، اتریش، یمن، ورشو، نوفل لوشاتو، دمشق، سئول و… وجود داشت. نام تهران نیز بر خیابان‌هایی در شهرهای سئول و پاریس، نام اصفهان بر خیابان‌هایی در شهرهای کوالالامپور و فرایبورگ، نام تبریز بر خیابانی در شهر رالی در کارولینای شمالی، نام ایران بر خیابانی در شهر مینه‌سوتا و… نیز نمونه‌هایی در سوی دیگر است.
این بار رسانه‌های باکو بهانه گرفتند که ایران اگر می‌خواهد نام شهرهای ما را بر خیابان‌هایش بگذارد، باید تلفظ درستش را به کار ببرد نه تلفظ فارسی آنرا. برای نمونه می‌گویند تلفظ درست شهر «شوشی»، «شوشا» است. برخلاف ادعای آنان، شوشا یک تلفظ جدیدتر و مربوط به زمان شوروی است و پیش از آن در خود این شهر نیز شوشی تلفظ می‌شد. ابوالفضل خدایی در این یادداشت در خبرآنلاین، اسناد تاریخی زیادی در این زمینه ارائه داده است.
اما مهمتر اینکه اخیرا سفارت جمهوری آذربایجان در تهران با تماس‌های تلفنی تلاش دارد بر شورای شهر تهران فشار وارد کند تا نام این خیابان‌ها را تغییر دهد. پرویز سروری، نائب رئیس شورای شهر تهران ضمن تایید این خبر گفته رئیس شورای شهر اعلام کرده که چنین درخواست‌هایی باید از طریق وزارت امور خارجه مطرح گردد.
اینکه یک سفارتخانه به خود اجازه بدهد برای فعالیت‌های قانونی یک کشور که در همه جای جهان رایج است، تصمیم‌گیری کرده و فشار وارد کند، نگران‌کننده است؛ آن هم کشوری همچون جمهوری آذربایجان.
شوربختانه این فشارها تنها از سوی سفارت باکو در تهران وارد نمی‌شود، بلکه سفارت ایران در باکو نیز گاهی کاسه داغ‌تر از آش شده و به جای اینکه منافع ایران را در نظر بگیرد، به جانبداری از منافع جمهوری آذربایجان می‌پردازد. چندی پیش شعیب بهمن، دکترای علوم سیاسی و تحلیلگر ارشد حوزه قفقاز در یادداشتی در وبسایت «دیپلماسی ایران» به انتقاد از رفتارهای باکو علیه ایران پرداخت. اما این یادداشت پس از مدتی از روی این وبسایت حذف شد. شعیب بهمن با توجه به برخی شواهد، مدعی است که این یادداشت با تماس و پیگیری سیدعباس موسوی، سفیر ایران در باکو حذف شده است. با توجه به دیگر رفتارهای سفیر کنونی ایران در باکو (که بارها اعتراض کارشناسان و رسانه‌ها را نیز در پی داشته)، ادعای آقای بهمن چندان دور از واقعیت نیست.
به سخن دیگر از این پس اصحاب رسانه در ایران نه تنها باید خط قرمزهای داخلی، بلکه همچنین باید خط قرمزهای باکو (و آنکارا) را نیز در نظر بگیرند. آن هم در حالی که رسانه‌ها و چهره‌های سیاسی جمهوری آذربایجان از هیچ اتهام و توهینی علیه ایران دریغ نمی‌ورزند و سفیر ایران در باکو نیز در چنین موقعیت‌هایی سکوت را ترجیح می‌دهد. یعنی ما یک سفارت جمهوری آذربایجان در تهران داریم که برای ما تعیین تکلیف می‌کند و یک سفارت ایران در باکو داریم که آن هم به نفع جمهوری آذربایجان برای ما تعیین تکلیف می‌کند.
پی‌نوشت: دلیل اصلی این نگرانی‌های جمهوری آذربایجان و بهانه‌جویی‌هایش، بحران هویتی در آن کشور است که تلاش دارد هر نشانه‌ای از زبان فارسی و فرهنگ و تمدن ایرانی در آن سرزمین را پاک کرده یا تحریف کند. آنچنانکه نظامی گنجوی را نیز شاعر ترک می‌دانند و در اشعاری که از این شاعر در کتاب‌های درسی منتشر می‌کنند، هر کجا نام ایران به کار رفته، ‌آنرا با واژه‌ای دیگر جایگزین می‌کنند (یادآوری می‌شود که پس از فردوسی، نظامی گنجوی بیش از دیگر شاعران نام ایران را در اشعارش به کار برده و علاقه و عشقش به ایران در اشعارش موج می‌زند). در سال ۱۳۹۲ کاشی‌کاری‌های چندصد ساله در آرامگاه نظامی که اشعار وی به خط فارسی بود، تخریب و به جای آن اشعار جعلی ترکی منسوب به نظامی نصب گردید (که نخستین بار در دوره شوروی دیوان ترکی برای نظامی پدید آمد!). همچنانکه اخیرا در صفحه اینستاگرام موزه ویکتوریا و آلبرت عکس یک کاشی منتشر شده و زیر آن توضیح داده که نقوش این کاشی تصویر داستانی از پنج گنج نظامی، «شاعر ایرانی» است که در آن عشق خسرو پرویز، پادشاه ساسانی به شیرین، شاهزاده ارمنی را نشان می‌دهد. اما اهالی جمهوری آذربایجان و پان‌ترک‌ها به این صفحه حمله کرده و ضمن فحاشی، گفته‌اند که نه نظامی شاعر ایرانی بوده و نه شیرین شاهزاده ارمنی.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع