تحلیل اندیشکده‌های عربی از اعتراضات ایران

روزهای اول که دسترسی رعیت به اینترنتِ آزاد قطع بود، باقی این روزهای تلخ رو بیشتر به مرور اندیشکده‌ها و مراکز پژوهشی عربی گذروندم. تحلیل و نگاهشان به آنچه این روزها در ایران می‌گذرد جالب است

بخش‌هایی از نکات مهمش رو تا جایی که میشه به اختصار می‌نویسم:

احتجاجات إیران

نکته بارز در تمام تحلیل‌ها، تند شدن شیب اعتراضات در ایران است. اغلب تحلیل‌گران عرب کاهش فواصل زمانی اعتراضات ایران از ۲۰۱۷ تا امروز (در قیاس با فواصل ۱۰ ساله پیشین) رو نشانه‌ای مهم از بحرانی شدن شرایط کشور می‌دونن؛ امری که حتما بر قدرت منطقه‌ای ایران تاثیرگذار خواهد بود.

آیا مساله براندازی جدی است؟

پاسخ اغلب اندیشکده‌های عربی منفیه

دکتر فاطمه الصمادی (از برترین پژوهشگران عربی در حوزه ایران) اعتراضات اخیر ایران رو فاقد ۳ ویژگی اصلی جنبش‌های انقلابی میدونه:
رهبری ایدئولوژیک
وجود تئوریسین‌ها
و نیروهایی که قادر به بسیج توده‌ها باشن

همینطور مرکز مطالعات سیاسی عربی اعتراضات رو فاقد سازمان دهی لازمی میدونه که بتونه چالش اساسی برای ساختار امنیتی ایجاد کنه

علی هاشم از پژوهشگران مطرح حوزه ایران هم معتقده در کوتاه و میان مدت مساله براندازی مطرح نیست، چرا که هم اعتراضات به سازماندهی و گستردگی لازم نرسیده و هم جمهوری اسلامی علی رغم ریزش پایگاه اجتماعی، هنوز میلیون‌ها طرفدار عقیدتی داره

اگرچه در پایان مقاله‌اش اشاره معناداری به دریاچه ارومیه میکنه؛ دریاچه‌ای که شاید کسی گمان نمی‌کرد روزی به چنین نمکزار خشکی تبدیل بشه ( یعنی نمی‌توان تا ابد روی هسته سخت هواداران حساب کرد)

در مقابل، اکثر این تحلیلگران معتقدند اعتراضات اخیر ویژگی‌های یک جنبش اجتماعی قدرتمند رو داره که میتونه در درازمدت شروطش رو بر طرف مقابل (مخصوصا در حوزه‌های سبک زندگی،حقوق زنان و…) تحمیل بکنه

اتصال دو طبقه متوسط (۸۸) و فرودست(۹۸) در این اعتراضات رو هم از جمله نقاط قوتش میدونن

اغلب اندیشکده‌ها و تحلیلگران عربی بحران اقتصادی، وخیم‌تر شدن شرایط معیشتی مردم و تحریم رو عامل اصلی در گستردگی دایره اعتراضات میدونن

دکتر الصمادی می‌نویسه علی رغم جریاناتی که در ایران اصرار دارند تحریم بی اثره اما تحریم‌ها به روشنی در خلق نارضایتی‌های معیشتی موفق بوده‌اند.

یک‌ نکته مهم برای تحلیلگران عرب “غیاب رئیسی و دولتش از صحنه اعتراضاته”

دکتر عباس ناجی تحلیلگر مصری، علت این مساله رو منقضی شدن دوگانه نظام- دولت پس از حسن روحانی میدونه

به نوشته ناجی در سال‌های قبل دولت‌ها مسئول تمام ناکارآمدی‌ها معرفی می‌شدند اما این استراتژی دیگر کارآمد نیست

معضلات دولت هم مورد توجه برخی دیگر از اندیشکده‌ها بوده
مرکز مطالعات عربی عملکرد دولت رئیسی در یک سال گذشته رو ضعیف می‌دونه؛

بسیاری از وعده‌ها عملی نشده

تورم و بحران ارز بدتر شده

مذاکرات احیاء برجام شکست خورده

مذاکرات منطقه‌ای بی نتیجه مانده

مبارزه با فساد نتیجه ملموسی نداشته

علاوه بر تمام این ناکارآمدی‌ها، تشدید فشارهای اجتماعی-مذهبی در برخی حوزه‌ها مثل حجاب طی یک سال گذشته به انفجاری شدن شرایط جامعه کمک کرده

مساله دیگری که مورد توجه اندیشکده‌ها و تحلیلگران عربی بوده فروپاشی هیبت و اقتدار نظام نزد بخش‌هایی از جامعه ایرانه

دلایل مختلفی برای این امر ذکر شده:

عدم تحقق وعده‌های اقتصادی برای بهبود شرایط معیشتی

اجرای عملیات‌های مکرر منتسب به اسرائیل در داخل ایران(از ترور تا انفجار و سرقت اسناد)

عدم پاسخ متوازن به ترور سردار سلیمانی یا حملات مکرر اسرائیل در سوریه

ناتوانی از بالا بردن ارزش ریال و …

به باور بخشی از اندیشکده‌ها و تحلیلگران عربی، مجموعه این عوامل باعث شده

اولا ترس مخالفان از نظام کمتر بشه

دوما اعتماد شهروندان عادی یا حتی گاهی موافقان هم به روایت‌های رسمی کاهش پیدا کنه

در پایان هم اغلب تحلیل‌ها تاکید دارند که سرکوب امنیتی این اعتراضات یک راه حل موقته
جنس اجتماعی این جریان با مواجهه امنیتی حل شدنی نیست:
علی هاشم می‌نویسه با رویکردهای دینی نظیر اجرای سرود سلام فرمانده یا خطبه‌های مذهبی نمیشه با اعتراضات نسلی روبرو شد که فاصله‌اش با نظام رسمی روز به روز بیشتر می‌شود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع