بحران بی‌برقی

با گذر از نیمه تابستان همچنان تامین برق چالش بزرگ وزارت نیرو است. هر چند که آخرین گزارش مرکز آمار حکایت از افزایش قیمت فروش برق توسط نیروگاه‌ها در بهار امسال داشته اما به نظر می‌رسد در صورتی که مساله تامین انرژی از جمله برق در تابستان و گاز در زمستان حل نشود، بخشی از توان وزارت نیرو صرف حل این مشکل شده و از برنامه‌های کلان‌تر عقب خواهد ماند.
باید چاره‌اندیشی کرد؛ کارشناسان بارها توصیه کرده‌اند که دولت باید نسبت به واقعی کردن قیمت انرژی اقدام کند، در غیر این صورت بدهی‌های وزارت نیرو سال به سال بیشتر می‌شود و توان این وزارتخانه کمتر. یکی از این راهکارها افزایش قیمت خرید برق از نیروگاه‌هاست، موضوعی که در بهار امسال استارت آن خورده است، اما اینکه چقدر وزارت نیرو برای ادامه این افزایش کشش داشته باشد، موضوعی است که پاسخی برای آن وجود ندارد.
مهم‌تر آنکه با ادامه شرایط کنونی ممکن است سال آینده دولت ناچار به برنامه زمان‌بندی برای قطع برق مصرفی شود. هرچند وزارت نیرو اعلام می‌کند که دو برنامه تکمیل طرح‌های توسعه‌ای و وارد کردن انرژی‌های نو به چرخه مصرف کشور را در دستور کار دارد، اما گزارش‌هایی هم وجود دارد که بیانگر آن است ورود به این عرصه با قوانین دست و پا‌گیر و هزینه‌های سنگین برای خرید تجهیزات مورد نیاز همراه است.
معمای تامین برق انگار به این زودی‌ها حل نمی‌شود. گرما هم از بخت بد وزارت نیرو امسال کشنده است. هر روز هم خبری از رکوردشکنی پیک مصرف برق منتشر می‌شود و هرچقدر هم طرح‌های صرفه‌جویی تشویق می‌شود، انگار شرایط فقط در حد سر به سر کردن وضعیت و عبور از گرماست، تا سال آینده چه پیش آید.
شرکت مدیریت شبکه برق در گزارش اخیر خود تاکید کرده که تقاضای مصرف برق روز سه‌شنبه در ساعات پیک باز هم به بالای ۶۵ هزار مگاوات رسیده است.
هفته گذشته هم آماری از ثبت رکورد ۶۸ درصدی منتشر شد. ادامه روند افزایشی مصرف برق نشان از رشد مجدد تقاضای مصرف برق در پی افزایش دما در سطح کشور دارد. کار به جایی رسیده که علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو دیگر توصیه هم نمی‌کند، بلکه به هشدار روی آورده و گفته «اگر همکاری و صرفه‌جویی مردم مانند روزهای ابتدایی تابستان امسال تداوم داشته باشد، از روزهای باقیمانده تابستان نیز با کمترین مشکل عبور خواهیم کرد چرا که در حال حاضر نیازمند همکاری مردم و صرفه‌جویی آن‌ها هستیم.»

متهم ردیف اول همیشگی

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ،  هر زمان که بحث‌ها درباره مصرف برق بالا می‌گیرد، پای رمزارزها به میان می‌آید. با وجودی که امسال برای جبران ناترازی در شبکه، برق شهرک‌های صنعتی قطع شد، اما هنوز هم برخی‌ها معتقدند دلیل کمبود برق در کشور، فعالیت مراکز استخراج رمز ارز است.
مثلا ایسنا در گزارشی می‌نویسد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد با احتساب مناطق آزاد تا سال ۱۴۰۰ تعداد ۵۶ مرکز استخراج رمزارز در کشور مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند که توان مورد نیاز آنها ۴۰۰ مگاوات است و در عین حال براساس آخرین مصوبه وزارت نیرو، بهای هر کیلووات ساعت برق مصرفی مراکز استخراج رمزارزها برابر با ۱۶ هزار و ۵۷۴ ریال است.
طبق تخمین مرکز نظام مالی جایگزین دانشگاه کمبریج، حداکثر انرژی مصرفی شش رمزارز برتر در نیمه نوامبر سال ۲۰۱۸ حداقل ۵۲ و حداکثر ۱۱۱ میلیارد کیلووات ساعت در سال بوده است. یعنی در یک سال مصرف برق رمزارزها حدود سه برابر شده بود. در این میان سهم ایران از استخراج رمزارزها طی دو سال از دو درصد در مهر ۱۳۹۸ به سه درصد در مرداد ۱۴۰۰ رسیده است.یعنی حداکثر سهم ایران از بازار جهانی طبق تخمین مرکز وابسته به دانشگاه کمبریج پنج درصد بوده است. نکته قابل توجه این است که در فصل تابستان سال ۱۴۰۰ که طبق دستور ریاست‌جمهوری وقت استخراج رمزارز ممنوع بود، سهم ایران از بازار جهانی استخراج ۱ درصد افزایش داشته است. این موضوع احتمالا به اجرای ممنوعیت استخراج در کشور چین در کنار کاهش ارزش رمزارز بیت‌کوین و درنتیجه کاهش اقبال به استخراج رمزارز در مناطقی که تعرفه برق در آنها بالاتر است، قابل انتساب باشد.»
البته برخی گزارش‌ها هم نشان می‌دهد که بیش از ۵۰۰ هزار دستگاه ماینر در ایران تا پایان سال گذشته فعال بودند.هرچند دولت اعلام کرده که تنها ۲۵۰ هزار دستگاه آن مجوز قانونی دارند، اما چه قانونی باشد چه نباشد، این میانگینی از تعداد دستگاه‌های ماینر در ایران است.
با این حال ایسنا به نقل از پژوهش‌های مجلس نوشته که تا سال ۱۴۰۰ حدود ۴۴ واحد استخراج رمزارز پروانه بهره‌برداری دریافت کرده‌اند که بیشترین پروانه‌های بهره‌برداری مربوط به استان سمنان است و استان‌های البرز و گلستان در رتبه دوم قرار دارند و استان‌های آذربایجان شرقی، زنجان، قزوین، مازندران و یزد هرکدام ۳ پروانه بهره‌برداری در اختیار دارند. با احتساب مناطق آزاد تا سال ۱۴۰۰ تعداد ۵۶ مرکز استخراج رمزارز در کشور مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند که توان مورد نیاز آنها ۴۰۰ مگاوات است. فعالیت این مراکز تا پایان فصل تابستان ۱۴۰۰ غیرمجاز بوده و با پایدار شدن شرایط تامین برق مجاز بوده است.
گزارش ایسنا در حالی تاکید می‌کند که صنعت بلاکچین برق متهم ردیف اول برق است که محمدرضا شرفی عضو انجمن بلاکچین در این رابطه می‌گوید: «من فکر می‌کنم، شاید شانس آوردیم که در پیک مصرف برق، قیمت بیت‌کوین پایین آمده است. هر سال به دلیل بالا بودن قیمت برق این حوزه به عنوان باعث و بانی همه کسری برق معرفی می‌شد. در واقع این حوزه بلاگردان همه کم‌کاری‌ها و سوء‌مدیریت‌ها شده بود. خوشبختانه امسال این مشکل را نداریم.»

فروش، فقط ۵ درصد قیمت تمام‌شده

تابستان پارسال زمانی که برق به صورت نوبتی در همه جای ایران قطع می‌شد، مقامات دولت روحانی و سپس دولت رییسی که تازه بر مسند کار نشسته بودند، ابتدا کمبود برق را گردن مزارع ماینینگ انداختند ولی چون تعداد مجوزهای رسمی مشخص بود به تدریج عنوان شد که کمبود سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌ها باعث کمبود برق شده است.
علی‌اکبر محرابیان در یک سالی که سکان وزارت نیرو را برعهده گرفته بارها از افزایش ظرفیت نیروگاه‌های کشور خبر داده است. او وعده داده که تا پایان دولت سیزدهم مشکل ناترازی برق با تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام حل خواهد شد.
با این حال نیروگاه‌داران می‌گویند، ادامه این شیوه تولید و فروش برق به دولت برای آنها صرفه اقتصادی ندارد.شاید آخرین تیر در ترکش برای وزارت نیرو برای حل بحران برق، فقط توسط به افزایش قیمت‌ها باشد. هاشم اورعی استاد دانشگاه صنعتی شریف و رییس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران در این رابطه می‌گوید: «هزینه تولید هر کیلووات ساعت برق ۲ هزار تومان است این در حالی است که متوسط قیمت فروش برق ۱۰۰ تومان در هر کیلو وات ساعت است.
این رقم در واقع ۵ درصد قیمت تمام‌شده است. وقتی این میزان یارانه انرژی پرداخت می‌شود دیگری چیزی به نام بازدهی انرژی معنی ندارد.»او اضافه می‌کند: «بخش خصوصی که نمی‌تواند برق تولیدی خود را به قیمت ۱۰۰ تومان بفروشد، بنابراین مابقی این قیمت را باید وزارت نیرو تامین کند. نتیجه این می‌شود که اقتصاد انرژی ما دچار مشکل شده است. در نگاه اول پولی که در قالب انرژی می‌دهیم فاقد توجیه اقتصادی است. اما کسانی که این کار را ادامه می‌دهد حتما می‌دانند که نتیجه اصرار آنها چه تاثیری بر اقتصاد کشور می‌گذارد.»نمی‌توان گفت این هشدارها راه به جایی نبرده است. گزارش مرکز آمار ایران در بهار ۱۴۰۱ این موضوع را تایید می‌کند. براساس این گزارش، میزان تغییرات قیمت تولیدکننده کل بخش برق نسبت به فصل قبل ۸/۰- است که در مقایسه با همین اطلاعات در فصل قبل ۹/۲ واحد درصد کاهش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط نیروگاه‌های برق به ازای فروش محصول به شرکت‌های توزیع برق، نسبت به زمستان پارسال‌، ۸/۰ درصد کاهش دارد. در همین راستا درصد تورم فصلی بخش تولید برق، برای ساعات مختلف اوج‌بار، میان‌بار و کم‌بار به ترتیب ۸/۰-، ۹/۲- و ۶/۳ درصد بوده است.
همچنین نرخ تورم تولیدکننده بخش برق، نسبت به فصل مشابه سال گذشته، ۴/۸ درصد بوده که در مقایسه با همین اطلاعات در زمستان سال قبل، ۲/۲ درصد کاهش دارد. همچنین تورم نقطه به نقطه، برای ساعات اوج‌بار ۷/۱۲ درصد، میان‌بار ۷/۱۰ درصد و کم‌بار ۴/۱ درصد است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع