اقتصاد و انسان

از سلسله بحث های اقتصاد از منظر مدیریت:

(کنترل اقتصاد در ‌دست ‌انسان
یا کنترل انسان در دست اقتصاد؟!)

صمد محمدزاده در گفتگو با اقتصاددان بیان کرد :  واژه ی اقتصاد را شاید بتوان یکی از نام آشناترین واژه های حوزه ی اجتماعی دانست که در طول تاریخ، تعاریف متعدّدی در خصوص آن از سوی صاحبنظران و اندیشمندان مختلف ارائه شده و از زوایای بسیار گوناگونی نیز به آن پرداخته شده است، امّا آن چه که از دیدگاه نگارنده بسیار حائز اهمیّت است، این است که اگر کمی دقّت کرده و به مسأله خوب توجّه نماییم، درخواهیم یافت که اقتصاد واقعی در اصل یک “عامل برونزا” نیست که وجود خارجی داشته باشد تا بتواند روابط و تعاملات مادّی بین انسان ها را تعیین کند و یا بر کمّ و کیف آنها اثر بگذارد، بلکه در واقع یک “معلول درونزا” است که اتّفاقاً منبعث و منشعب از کمّ و کیف روابط و تعاملات مادّی بین آحاد جامعه است و لذا، در «ریشه»، این اقتصاد است که کنترلش در دست انسانهاست، نه این که کنترل انسان ها در دست اقتصاد باشد، هر چند که در شرایط کنونی که عموماً درگیر «شاخ و برگ» اقتصاد هستیم، عکس این را شاهدیم.

محمدزاده افزود : در واقع، در عالم خارج و به خودی خود چیزی با عنوان اقتصاد وجود ندارد که بتوان آن را مثلاً از طبیعت استحصال نمود و یا از معدنی استخراج کرد. حتی نمی توان آن را به عنوان یک کالا در یک کارخانه ی خاص تولید و یا به عنوان یک خدمات در یک شرکت خاص ارائه کرد، بلکه اقتصاد ماحصل فعّالیّت گروهیِ انسان های یک جامعه در راستای رفع نیازهای همدیگر متناسب با شرایط زمان و مکان است که هرگاه آنها با کمّ و کیفی مناسب و مطلوب، نیازهای یکدیگر را تأمین می نمایند، اقتصادِ خوب شکل می گیرد و احساس رضایت حاکم می شود و هرگاه انسان ها، خواسته و ناخواسته، شرایط را برای رفع نیازهای یکدیگر سخت می کنند، اقتصادِ بد به وجود آمده و نارضایتی به بار می آید. لذا، اقتصاد صرفاً یک متغیّر وابسته به برآیندِ کمیّت و کیفیّتِ عملکرد جمعی آحاد جامعه در حوزه ی رفع نیازهای یکدیگر منطبق بر آخرین دستاوردهای بشر است و از این رو، وقتی گفته می شود اوضاع اقتصادی خوب نیست، بدی وضعیّت اقتصاد همانند بدی وضع هوا نیست که فعلاً به سبب این که ابزار کنترل آن را در دست نداریم، مجبور به تحمّل آن باشیـم، بلکه اقتصـاد را در کلان، عموم انسان هـا، هرچند عمومـاً ناآگـاهانه، به وجـود می آورند و قطع یقین اگر عزم کنند، می توانند کنترل آن را نیز آگاهانه در دست بگیرند.
البته کنترل اقتصـاد با توجّه به حجم و وسعت آن در حـال حـاضر کـار چندان آسانی نیست و به سبب این که در شرایط کنونی، پارامترهای زیادی اعمّ از علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و … در آن اثر می گذارند که اختیار اکثر آنها نیز در یک جا متمرکز نیست، پیچیدگی های بسیار زیادی دارد، امّا با توجّه به این که اخیراً ابزارهای جدیدی به ویژه امکانات فضای مجازی توسعه یافته است، لذا، این امّید وجود دارد که بتوان محدودیّت هایی را که در روش های سنّتی وجود دارد، تا حدود زیادی به کمک روش های مدرن از میان برداشت و بستری را فراهم نمود که اعضای جامعه ی اقتصادی بتوانند در آن بر اساس اصول و ضوابط تعریف شده که هدف از آنها نیز تضمین رونق و گردش مستمرّ چرخه ی اقتصادی است، با یکدیگر به تعامل بپردازند.
علم اقتصاد هم اساساً با همین هدف شکل گرفته و توسعه یافته است که بتواند هر یک از پدیده های مؤثّر در کمّ و کیف اقتصاد را شناسایی کرده و نحوه و میزان تأثیر آنها را بسنجد تا در نهایت، با تلاش برای تنظیم هر یک از آنها، شرایط اقتصادی را مطابق دلخواه تنظیم نماید و این یعنی این که انسان می تواند کنترل اقتصاد را در دست بگیرد.

ع