تاریخ انتشار : یکشنبه 6 مهر 1399 - 20:43
کد خبر : 20087

« اسراف» در آیینه آیات قرآن

« اسراف» در آیینه آیات قرآن

« اسراف » از ریشه” س ر ف” و در لغت به معنی تجاوز کردن و از حدّ گذشتن در هر کاری است که انسان انجام ‌ می‌دهد . ( راغب اصفهانی ، المفردات فی غریب القرآن ،ص ۴۰۷) و در اصطلاح نیز به همین معنای عام استعمال می شود. هر چند که به گفته

« اسراف » از ریشه” س ر ف” و در لغت به معنی تجاوز کردن و از حدّ گذشتن در هر کاری است که انسان انجام ‌ می‌دهد .

( راغب اصفهانی ، المفردات فی غریب القرآن ،ص ۴۰۷)

و در اصطلاح نیز به همین معنای عام استعمال می شود. هر چند که به گفته راغب غالباٌ در مورد پول خرج کردن استعمال می‌شود.

( طباطبایی ، محمد حسین ، المیزان ، ج۴ ، ص ۲۷۶)

کلمه اسراف کلمه بسیار جامعی است که هر گونه زیاده روی در کمیّت و کیفیّت و بیهوده گرایی و اتلاف و مانند آن را شامل می‌شود.

(مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، تهران ، ج۶ ، ص ۱۴۹)

معانی اسراف در قرآن:

۱) از حدّ گذشتن در گناه و نافرمانی:

این معنا در آیات ذیل به کار رفته است: طه ۱۲۷، مائده ۳۲، اعراف ۸۱، یونس ۱۲ و ۸۳، انبیا ۹، یس ۱۹، زمر ۵۳، غافر ۲۸ و ۳۸.

۲) از حدّ گذشتن در انفاق:

چنانچه در آیه ۶۷ سوره فرقان به این معنا اشاره شده است.

۳) زیاده‌روی در خوردن یا مصرف آنچه حلال است:

اعراف ۳۱، نساء ۶، انعام ۱۴۱.

علاوه بر این موارد استعمال،« اسراف » به همراه ” فی ” نیز استعمال می گردد که در این صورت به دو معنا می تواند باشد.

الف) افراط و زیاده‌روی در کاری: مانند آیه ۳۳ ،سوره اسراء

ب) تفریط و تقصیر در عمل صالح و حق خداوند ؛ مانند آیه ۱۴۷، سوره آل عمران .

(خرمشاهی ، بهاء الدین ، دانشنامه قرآن و دانش پژوهی ، ج۱ ، ص ۲۱۳)

تفاوت اسراف، تبذیر، تقتیر و قوام:

با در نظر گرفتن ریشه لغوی اسراف و تبذیر وقتی این دو در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند، اسراف به معنی خارج شدن از حدّ اعتدال است. بدون آن که چیزی را ظاهراٌ ضایع کنند؛ مثلاٌ کسی غذایی چنان گران قیمت تهیه کند که با قیمت آن بتوان عدّه زیادی را آبرومندانه تغذیه کرد. در این جا از حدّ اعتدال تجاوز شده ولی ظاهراٌ چیزی نابود و ضایع نشده است.

اما تبذیر آن است که آن چنان مصرف کنیم که به اتلاف و تضییع منجر شود؛ مثل این که برای دو نفر میهمان غذای ده نفر را تهیه کنیم ، آن گونه که بعضی به نادانی انجام می‌دهند و به آن افتخار می‌کنند و باقی غذا را در زباله دان بریزیم و اتلاف کنیم . ناگفته نماند که در بسیاری از موارد این دو کلمه درست در یک معنی به کار می‌رود و حتّی به عنوان تأکید پشت سر یکدیگر قرار می‌گیرند. مثلاٌ بنابر آنچه در نهج البلاغه از علی (ع) نقل شده است می‌فرماید.

«الا إنّ اعطاءَ المالِ فی غیر حقّه تبذیر و اسرافٌ و هُوَ یَرفَعُ صاحبَه فی الدّنیا و یَضَعُهُ فی الاخِرَه و یُکرِمُهُ فی النّاس و یهینه عند الله»

( نهج البلاغه ، قم ، دارالهجره ،بی تا ، خطبه ۱۲۶ ، ص ۱۸۳)

یعنی «آگاه باشید مال را در غیر مورد استحقاق صرف کردن، تبذیر و اسراف است. ممکن است این عمل انسان را در دنیا بلند مرتبه کند ، امّّا مسلماٌ در آخرت او را پست و حقیر خواهد کرد.

بنابراین بر طبق این حدیث شریف، اگرچه تبذیر ممکن است که انسان را در نظر مردم بزرگ کند، اما موجب سقوط مقام انسان در پیشگاه خدا خواهد شد.(مکارم شیرازی ، همان ، ج۱۲ ، ص ۹۷)

تقتیر، در مقابل اسراف، به معنی کوتاهی کردن در انفاق است و قوام به معنی حد وسط میان اسراف و اقتار است.

(طباطبایی ، همان ، ج۱۵ ، ص ۳۳۳)

طبق آیات قرآن و روایات، اسراف و تبذیر و تقتیر، مذموم و ناپسند هستند و فقط قوام ، ممدوح و پسندیده است، که خداوند متعال درباره مومنان می‌فرماید:

«والّذینَ إذآ اُنفَقوا لَمْ یُسْرِفُوا و لَمْ‌ یَقْتُرُوا وَ کانَ بینَ ذلِکَ قَواماٌ»(فرقان ، ۶۸)

« کسانی که هر گاه انفاق کنند، نه اسراف می‌نمایند و نه سختگیری؛ بلکه در میان این دو حدّ اعتدالی دارند».

 

ع

ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.

اقصاددان رسانه با مجوز برخط اخبار اقتصاد - فناوری - کسب و کار - اجتماعی و ....