از کارت سوخت تا قاچاق سوخت

اقتصاددان : این روزها که جمع‌آوری کارت‌های سوخت جایگاه‌داران بنزین آغاز شده، شایعه گرانی بنزین هم دوباره مطرح شده است. مسئولان می‌گویند جمع‌آوری کارت‌های سوخت جایگاه‌داران برای جلوگیری از قاچاق بنزین صورت می‌گیرد تا تعداد کارتهای سوخت در اختیار جایگاه‌داران محدود شود. اما واقعیت این است که این توجیه، چندان قابل قبول نیست. این که تصور کنیم مبدا قاچاق سوخت، مثلا جایگاههای عرضه سوخت تهران است، نشان می دهد که یا مسئولان واقعیت قاچاق سوخت را در نیافته‌اند، یا این‌که می‌دانند و صرفا به دنبال راهی هستند تا جمع‌آوری کارت‌های سوخت جایگاه‌داران را توجیه کنند. برای درک بهتر موضوع قاچاق سوخت، چند نکته را در نظر بگیریم:

۱️⃣ آماری که از قاچاق سوخت اعلام می‌شود نمی‌تواند چندان قابل استناد باشد چراکه طبیعتا نمی‌توان درباره کالایی که قاچاق است، آماری در نظر گرفت. ماهیت قاچاق کالا به معنای عدم ثبت آمار آن است. در مورد بنزین و گازوئیل، این موضوع بیشتر صدق می‌کند چراکه آخرین آماری که درباره مصرف بنزین و گازوئیل ارائه می‌شود همان آمار تحویل سوخت به جایگاه‌ها است که معادل مصرف در نظر گرفته می شود و عملا ابزاری برای تفکیک میزان عرضه‌ای که واقعا مصرف شده یا میزان عرضه‌ای که قاچاق شده وجود ندارد.

۲️⃣ آماری که از رشد قاچاق سوخت ارائه می شود در واقع بیانگر رشد میزان کشفیات قاچاق سوخت است. خبرگزاری تسنیم آماری از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز منتشر کرده و نتیجه گرفته که روزانه ۵۰ میلیون لیتر سوخت از کشور قاچاق می‌شود! این رقم به هیچ عنوان نمی‌تواند صحیح باشد. کل تولید بنزین کشور روزانه کمی بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر و گازوئیل تولیدی کشور روزانه ۱۱۰ میلیون لیتر است. چگونه می توان باور کرد یک چهارم از گازوئیل و بنزین تولیدی کشور قاچاق شود؟! از هر منظری نگاه کنیم بویژه با توجه به نیاز کشور به بنزین و گازوئیل، نمی‌توان باور کرد که ۵۰ میلیون لیتر قاچاق روزانه سوخت داشته باشیم.

۳️⃣ ظرفیت تانکرهای زمینی حمل سوخت، متغیر و حداکثر ۳۵ هزار لیتر است. یعنی روزانه باید معادل بیش از ۱۵۰۰ نفتکش جاده‌پیما با ظرفیت بالا از کشور خارج شود تا ۵۰ میلیون لیتر سوخت، قاچاق شود! طبیعتا این میزان سوخت قاچاق، با نفتکش جاده‌پیما، از کشور خارج نمی‌شود و اگر وانت‌های سوخت‌بر یا باک‌های اضافه کامیون‌ها و تریلی‌ها را در نظر بگیریم که ظرفیت بسیار اندکی دارند بدین معناست که روزانه صدها هزار خودرو برای قاچاق سوخت باید از کشور خارج شوند! این موضوع غیرممکن است و به همین دلیل مسئولان برای کنترل قاچاق سوخت باید به فکر قاچاق سازمان‌یافته باشند که از طریق خطوط لوله مخفی و موارد مشابه انجام می شود. قاچاق سوخت از طریق جایگاه‌های عرضه سوخت، آن هم در شهرهایی با فاصله بسیار زیاد از مرزها، سهم چندانی ندارد که بخواهیم با جمع‌آوری کارت‌های سوخت جایگاه‌داران، قاچاق را کنترل کنیم.

۴️⃣ توجیه قیمتی که درباره تفاوت قیمت بنزین و بویژه گازوئیل در ایران با برخی کشورهای همسایه به عنوان عامل قاچاق مطرح می‌شود صحیح است اما با وجود این مشوق قیمتی، باز هم ظرفیت برای قاچاق سوخت توسط سوخت‌برهای مرزی آنقدر اندک است که نمی‌توان آن را عدد قابل توجهی در نظر گرفت. اگر هر دستگاه وانت در خوشبینانه ترین حالت، ۵۰۰ لیتر سوخت حمل کند، برای قاچاق یک میلیون لیتر سوخت که معادل ۲ درصد رقم ادعایی برای قاچاق سوخت است، نیاز به بیش از ۲ هزار دستگاه وانت است. خودتان حساب کنید برای قاچاق میلیونها لیتر سوخت به چه تعداد وانت نیاز است!

۵️⃣ یک نکته که درباره قاچاق سوخت، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد این است که بر خلاف آنچه در افکار عمومی جا افتاده، سهم عمده را در قاچاق سوخت، قاچاق گازوئیل – و نه بنزین – در اختیار دارد. مهمترین دلیل آن هم سهولت بیشتر قاچاق گازوئیل نسبت به بنزین است. در واقع بنزین بسیار اشتعال‌زا و خطرناک است و نگهداری آن در مدت زمانی طولانی هم خطرناک است و به همین دلیل هم در قاچاق سوخت در فواصل طولانی، سهم چندانی ندارد. با این وجود، جلوگیری از قاچاق بنزین، بیش از جلوگیری از قاچاق گازوئیل مورد تاکید مسئولان و به تبع آن مورد توجه مردم است و این هم دلیل دیگری برای اثبات این که یا مسئولان، ماهیت اصلی قاچاق سوخت را در نیافته اند، یا اینکه به هر دلیلی نسبت به واقعیت‌هایی که سازمان‌یافته بودن آن را از طرقی به جز طرق معمول اثبات می‌کند بی‌تفاوت هستند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع