اتحادیه های قوی برای مدیریت بازار اقلام اساسی نداریم

ساداتی نژاد گفت: در سال چهار هزار هکتار اراضی کشاورزی به صورت غیرمجاز دارند تغییر کاربری پیدا می‌کنند.

اقتصاددان: سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی به مناسبت روز طبیعت با پایگاه گفت:گسترده‌کردن چتر کشاورزی قراردادی، سنددارکردن اراضی کشاورزی تا پایان دولت است.

«آب و خاک دو ثروت عظیم ملّی است، دو ذخیره‌ی حیاتی همه‌ی ملّتها است در همه‌ی کشور‌های عالم؛ نباید با این‌ها مسرفانه برخورد کرد و نباید خاک را تخریب و نابود کرد. بنابراین، رفتار مسرفانه‌ی با آب و خاک مطمئنّاً ضربه‌ی به منافع ملّی است.» ۱۴۰۰/۱۲/۱۵ رسانه KHAMENEI.IR براساس اشار‌ه‌های رهبر انقلاب به حفظ اراضی کشاورزی و همچنین حفظ آب‌وخاک گفت‌وگویی با آقای سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی داشته که به مناسبت روز طبیعت منتشر شد.

بنابر صحبت های اخیر رهبر انقلاب در روز درختکاری مبنی بر وضعیت اراضی کشاورزی که به حوزه تحت ماموریت و تکالیف وزارت جهاد کشاورزی بازمی گردد، هم اکنون اراضی کشاورزی چه وضعی دارد و و وزارتخانه شما چه سیاست‌هایی برای حفظ این اراضی و جلوگیری از تبدیل آن دارد؟

ساداتی نژاد: در کشور ۱۸/۵ میلیون هکتار اراضی کشاورزی داریم؛ حدود۵۳ درصد این اراضی دیم و ۴۷درصد اراضی آبی‌ هستند.

در دنیا هشتاد درصد اراضی کشاورزی دیم‌اند؛ یعنی بیشتر تولیدات دنیا از اراضی دیم به‌دست می‌آید. اراضی آبی کمتر است. در کشور ما این میزان دو برابرند که این امر نشان می دهد ما دیم‌مان جای کار زیادی دارد و باید روی بخش دیم سرمایه‌گذاری کنیم.

براین اساس دولت سیزدهم، طرح حمایت از اراضی دیم در ۲/۶ میلیون هکتار از اراضی کشور با کمک ستاد اجرایی فرمان امام شروع شده است. البته از سال قبل شروع شده بود و امسال ما آن را رشد چند برابری دادیم که حمایت مقام معظم رهبرق هم از توسعه‌ کشت دیم در کشور در بحث دیم‌زارها بود و مقوّم این حرکت است که بتواند شتاب بیشتری بگیرد.

مازندران شبیه به یکی از کشورهای اروپایی است. در ذهنم هست که رهبر انقلاب یک بار مقایسه‌ای هم در این زمینه‌ داشتند که از هر هکتار در آن کشور اروپایی، کشاورز بیست هزار دلار دریافت می‌کند. در مازندران کشاورز ما حدود ۲۹۰ دلار عایدش می‌‌شود که این موضوع تفاوت زیادی را نشان می دهد که علت آن را در بهره‌وری باید جشت و جو کرد که به کمبود مکانیزاسیون، عدم تکمیل زنجیره‌ ارزش و عدم رسوخ فناوری در حوزه کشاورزی ما برمی‌گردد.

دغدغه تغییر کاربری اراضی کشاورزی هم مهم است، چراکه همه کشورهای دنیا در حوزه امنیت غذا حساس‌اند؛ حتی در قانون اساسی کشورها بحث امنیت غذایی هم هست.

امروز جایگاه غذا در دنیا به‌ اندازه اسلحه و حتی به اعتقاد بعضی‌ها مهم‌تر از آن است. بعضی از مراودات دنیا را که در این روزها و سال‌های اخیر می‌بینیم، خیلی بهتر این مسئله مشخص می‌شود.

سرزمین ما چهار فصل است و از نظر قدرت غذایی رقیبی در جنوب غرب آسیا نداریم؛ یعنی ایران دارای اقتدار غذایی در جنوب غرب آسیاست. از نظر ظرفیت و آنچه در اختیار ماست، باید تلاش کنیم تا جایگاه خودمان را کسب کنیم. یکی از عمده‌ترین مسائل هم حفظ آب‌وخاک، افزایش بهره‌وری و رسوخ دانش و فناوری است. در واقع، کشاورزی ما باید از کشاورزی معیشتی به‌سمت کشاورزی تجاری یا اقتصادی حرکت کند که در آن هم علم، هم فناوری، هم افزایش بهره‌وری و هم تقویت وضعیت اقتصادی کشاورزان هست.

یکی از زیربخش‌های مهم آن هم حفظ اراضی‌مان است؛ یعنی خاک حاصلخیز کشاورزی و زمین کشاورزی را به‌عنوان میراث برای آیندگانمان نگه داریم. این خاک حاصلخیز و این زمین باارزش با تغییر کاربری در معرض تهدید است. گزارشی در مورد تغییر کاربری اراضی زمین‌های مازندران برای من ارائه کردند که آدم گریه‌‌اش می‌گیرد.

در سال چهار هزار هکتار اراضی کشاورزی به صورت غیرمجاز دارند تغییر کاربری پیدا می‌کنند. پنج هزار هکتار هم بر اساس قانون مجاز تغییر کاربری دارند که برای جلوگیری از این تخلفات که یکی از آن‌ها سنددارکردن اراضی کشاورزی را در دستور کار خود قرار دادیم.

چهار درصد از اراضی کشاورزی ما در ایران سند دارد و زمینی که سند ندارد دائم در حال خردشدن است؛ یعنی هر پدر کشاورزی که فوت می‌کند، زمینش بین بچه‌هایش قول‌نامه‌ای تقسیم می‌شود. اراضی‌ ما دارای سند نیست. وقتی دارای سند نیست، یکی از زمینه‌های تغییر کاربری است؛ یعنی اراضی دائماً در حال خرد شدن هستند که با استمرار این روند چیزی تا سال‌های آینده نمی‌ماند؛ لذا، اولین کار این است که ما خردشدن اراضی کشاورزی را متوقف کنیم.

ما برای اراضی کشاورزی‌مان بایدسند صادر کنیم و ترمز قطعه‌قطعه‌شدن را بکشیم. بعد از این هم باید با مشوق‌هایی که دولت می‌دهد، بتوانیم اراضی کشاورزی را مجدد به‌سمت یکپارچه‌سازی با کشت و صنعت‌، با تعاونی تولید و با شرکت‌های سهامی زراعی پیش ببریم.

بحث صدور اسناد اراضی کشاورزی قانون هم دارد. قانون حدنگاری که در سال ۹۴ تصویب‌شده باید سال ۹۹ کل اراضی ایران صاحب سند می‌شد، اما متأسفانه چهار درصد اراضی صاحب سند است. یکی از برنامه‌های ما صدور اسناد اراضی است.

عده‌ای می‌گویند این کار سختی است و شدنی نیست، اما اعتقاد من این است با کنار هم‌نشینی و مشارکت سه قوه‌ در این قرارگاه شهرستان به شهرستان صدور اسناد اراضی را پیش خواهیم برد. در همین بهمن هم در دو شهرستان سلطانیه و خرمدره استان زنجان کل رفع تداخلات را انجام دادیم. سند سی درصد اراضی را تحویل دادیم. داریم شهرستان به شهرستان پیش می‌رویم.

بیشترین و کمترین تبدیل کاربری‌ها‌ در کدام استان است؟

ساداتی نژاد: اگر بخواهم در مورد صدور اسناد اراضی بگویم که کدام استان‌های ما هوشمندترند، استان زنجان رتبه اول را دارد. این استان در حوزه هوشمندسازی کشاورزی فعالیت خوبی را شروع کرده است.

۵۰درصد اراضی کشاورزی ما در زنجان رفع تداخلات‌ شده است. آخرین استان ما هم مازندران است. به طور کلی استان‌های شمالی ما در این زمینه رتبه‌ آخر را دارند.

یکی دیگر از محورهای بیانات رهبر انقلاب، حفاظت از آب‌وخاک بود؛ موضوعی که بخش عمده‌اش به مجموعه تحت مسئولیت شما برمی‌گردد. در این فضا با چه تهدیداتی مواجهیم و وزارتخانه‌ تحت مسئولیت شما چه تدابیری برای کنترل و مهار این تهدیدها در دست اقدام دارد؟

ساداتی نژاد: خاک بستر حیات است. ما آب‌وخاک را باید حفظ کنیم و نگه داریم. بالاترین بهره‌وری را در آب‌وخاکمان به‌خصوص خاک حاصلخیز داریم که هر یک سانتی مترش صدها سال طول می‌کشد تا بتواند تشکیل بشود.

۱۲۲ میلیون هکتار وسعت حوزه‌های آبخیزی است که باید کار آبخیزداری روی آن انجام بدهیم. هرچه در بالادست آب را نگه داریم هم صیانت و حفاظت از آن کردیم، هم تقویت سفره‌ها را انجام دادیم، هم پوشش گیاهی را حمایت کردیم و هم جلوی فرسایش خاک را گرفته‌ایم.

از چند پارسال، آبخیزداری خیلی کند شده بود. واقعاً رشد آبخیزداری مدیون حمایت رهبر انقلاب است. با اجازه‌ای که در استفاده از صندوق توسعه‌ ملی دادند، سالی ۲۰۰ میلیون یورو به آبخیزداری تزریق اعتبار شد و آبخیزداری جان گرفت. در مناطقی که آبخیزداری انجام شد، ما با سیل مواجه نبودیم.

از ۱۲۲میلیون هکتار، سی میلیون هکتار تا کنون آبخیزداری آن انجام‌شده و نود میلیون هکتار باقی مانده است.

در بهترین حالت اگر سالی دو میلیون هکتار آبخیزداری انجام بدهیم، چیزی حدود ۶۰ سال این کار طول می‌کشد. حالا بعد از آن دوباره آن آبخیزهای اولیه هم‌زمان نیاز به تعمیر و نگهداری و مرمت هم دارد؛ لذا، این ۶۰ سال هم به‌شرط اثبات است که این هم ممکن است هفتاد سال شود که منطقی نیست. پس باید طرح نو درانداخت. ما الآن طرحی آماده کرده‌ایم و موافقت اولیه رئیس‌جمهور را هم گرفته‌ایم تا این کار را به ده میلیون هکتار در سال ارتقاء‌ بدهیم و ظرف ده سال تمام کنیم. بی شک این کار از نظر اقتصادی به‌صرفه است و از خسارت‌هایی که هر سال توسط سیلاب می‌خوریم حتماً هزینه‌اش کمتر است و منافع بیشماری در حفظ آب‌وخاک دارد؛ بنابراین، نگاه ‌ما این تغییر مقیاس است.

شعار سالی که گذشت «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» بود. در وزارت جهاد کشاورزی ذیل این سرفصل چه اقداماتی انجام و چقدر از شعار سال ۱۴۰۰ محقق شد؟

ساداتی نژاد: یکی از موضوعات در حوزه تولید، توسعه‌ کشت دیم در ۲/۶ میلیون هکتار از اراضی است. ما این کار را به‌خصوص در غرب کشور استمرار خواهیم داد، چراکه در آنجا ظرفیت بی‌نظیری در اراضی شیب‌دار هست. در این زمینه ما صندوق سرمایه‌گذاری در دیم‌زارها را هم راه‌اندازی کردیم برای اینکه بتواند از دیم‌زارهای کشور حمایت بکند.

تولید یا کشاورزی قراردادی، یکی دیگر از محورهای پنج‌گانه کاری ما در دولت سیزدهم است. شعار ما در این طرح این است که هیچ کشاورزی نباید بذری بکارد، مگر اینکه مشتری آن بذر از ابتدا معلوم باشد.

امسال ۲۵۰ هزار هکتار از اراضی گندم‌زار کشور را کشاورزی قراردادی کردیم. کشاورزی قراردادی خیلی مزیت دارد. کودها را با قرارداد به کشاورز دادیم بدون اینکه پولی بگیریم و کشاورز را بیمه کردیم. خیلی از کشاورزهای ما محصولشان را بیمه نمی‌کنند. اگر خسارتی به آن‌ها وارد شد، هیچ‌چیز عایدشان نمی‌شود و سرمایه‌شان را از دست می‌دهند. در انتهایی که گندم را او برداشت کند، شرکت بازرگانی دولتی ما با کشاورز تسویه خواهد کرد. ما سال آینده این را به دو میلیون هکتار گندم‌زار توسعه خواهیم داد.

برای امسال برنج ایرانی را در استان مازندران و گیلان کشاورزی قراردادی می‌کنیم و تلاش می‌کنیم که بتوانیم بخشی از برنج ایرانی را خرید قراردادی کنیم.

در مورد میوه‌، مرغ و تخم‌مرغ هم شرایط بسیار نابسامانی داشتیم، اما هم اکنون در بازار آرامش نسبی داریم. برای اینکه انسجام و کنار هم‌نشینی در حوزه تولید محصولات کشاورزی را داشته باشیم، قرارگاه امنیت غذایی را به دو منظور حمایت از تولید و حمایت از بازار و مصرف‌کننده راه‌اندازی کردیم. متولی مصرف‌کننده در محصولات کشاورزی ما هستیم. این قرارگاه هر روز شش تا هشت صبح تشکیل می‌شود.

خودتان هم حضور دارید؟

ساداتی نژاد: این موضوع را باید روزانه رصد کنیم؛ چون با سفره‌ مردم در ارتباط است. ما هر روز روی این مسئله تمرکز داریم که بازار بتواند آرامش را حفظ کند.

برای اولین بار توزیع هوشمند اقلام کالاهای اساسی را در درب منزل شروع کردیم. نزدیک به پانزده قلم کالای اساسی رایگان درب منازل مردم با همان قیمت تنظیم بازار تحویل شد. هم اکنون در ۲۶ استان کشور ما داریم از هوشمندسازی بر پایه‌ نرم‌افزارهای بومی جوان‌های خودمان استفاده می‌کنیم.

همین که در بازار آمدیم، دلال می‌ترسد و می‌داند ما اجازه به هم خوردن بازار به نفع دلال را نمی‌دهیم. میوه‌فروش و برنج‌فروش نیستیم.

در واقع محصولی را ذخیره‌سازی می‌کنیم، بعد به بازار نگاه می‌کنیم. اگر بازار کارش را می‌کند، هدف برآورده شد، ولی به‌ محض اینکه دلال بخواهد جولانی بدهد، این محصول ذخیره‌شده وارد بازار می‌شود؛ یعنی هدف دولت مداخله در تنظیم بازار است.

البته من به این کار اعتقاد ندارم. دولت باید از بازار بیرون بیاید. برای این کار ما مثل همه‌ دنیا به اتحادیه‌های قدرتمند نیاز داریم که نداریم. بااین‌حال، تا زمان تشکیل این اتحادیه‌ها ما نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم که دلال، مصرف‌کننده را بیچاره ‌کند. البته یکی از دلایل این امور این است که فرمانده حوزه تولید تا توزیع به مصرف‌کننده وزارت جهاد شده است.

در دولت سیزدهم این امکان وجود دارد؟

ساداتی نژاد: بله، مگر می‌شود یک نفر تولید کند، ولی بازار دست دیگری باشد. برای سال ۱۴۰۱ کشاورزی قراردادی در مرکبات را هم ان‌شاءالله شروع می‌کنیم و با باغدارانمان قرارداد خواهیم بست و تولید قراردادی را انجام خواهیم داد. این کار بزرگی در حمایت از تولید است، چراکه الگوی ِکشتی که سال‌هاست در کشور اجرانشده یکی از الزاماتش کشاورزی قراردادی است. در بحث مربوط به خودکفایی شکر و پنبه هم طرح‌هایی در دست اجرا داریم.

یک بخش در مورد رفع موانع و مانع‌زدایی تولید هم مربوط به صدور مجوزهاست. یکی از وزارتخانه‌هایی که بیشترین مجوزها را می‌دهد، وزارت جهاد کشاورزی است. ما تمام مجوزها را الکترونیکی کردیم. اولین وزارتخانه‌ای بودیم که به سامانه وزارت اقتصاد متصل شدیم و این کار را با قوت و قدرت تا انتها پیش خواهیم برد تا هر کس که می‌خواهد با کمترین زمان مجوز بگیرد و با شفافیت کامل بتواند در این زمینه حرکت کند.

/پ