تغییرات کوچک، نتایج بزرگ؛ حلقه گم شده اقتصاد ایران

شهرهای محیط زیستی (تجربه ژاپن)

برنامه جامع و یکپارچه شهرهای محیط زیستی در زمره نخستین پروژه‌های شهرهای نوین در ژاپن هستند. پروژه شهرهای نوین در چارچوب ایجاد جامعه پایدارتر با تحرک اقتصادی بیشتر است که جنبه‌های مختلف شهرسازی و شیوه زندگی مانند گرمایش، حمل و نقل، مدیریت زباله، تولید انرژی‌های تجدیدپذیر و… را پوشش می‌دهد. این پروژه ابتکار عمل مشترک وزارت‌های امور اقتصاد، دارایی و تجارت، بهداشت و محیط زیست ژاپن در سال ۱۹۹۷ است. کمبود جدی ظرفیت مکان‌های دفن زباله و کاهش منابع تولیدی بخش‌هایی مانند فولاد، سیمان و مواد شیمیایی، از عوامل اصلی طراحی شهرهای محیط زیستی بوده است و هدف آن تدبیری برای گره گشایی همزمان از مسائل مربوط به مدیریت زباله و احیای اقتصاد منطقه‌ای است.

ماموریت محیط‌زیست شهری، طراحی مجدد شهرها بر اساس مفاهیم اکولوژیکی همچون انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت بهینه زباله‌ها، کاهش انتشار گاز دی اکسیدکربن و… است. هدف آن عدم انتشاز گاز دی اکسیدکربن (دی اکسیدکربن صفر) حفظ منافع اقتصادی و با نظر داشت کمبود زمین برای دفع فاضلاب و بازفت زباله‌های صنعتی است.

پس از تصویب برنامه شهرهای محیط زیستی در سال ۱۹۹۷ تعداد ۲۶ شهرک زیست‌محیطی مشغول فعالیت شدند. لازم به ذکر است شهرهای زیست‌محیطی در سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های بازیافت نوآورانه ضایعات و زباله‌ها از دولت یارانه دریافت می‌کنند.

به عنوان بخشی از برنامه جامع یکپارچه طرح‌های شهرهای محیط‌زیستی، دولت‌های محلی مجبور به ارائه طرح محیط‌زیست به وزارت محیط زیست و وزارت امور اقتصادی، دارایی و تجارت هستند. معیارهای ارائه شده توسط دولت‌های محلی شامل اصالت، نوآوری و هم چنین توانایی عرضه به عنوان یک مدل برای دیگران است (به اشتراک‌ گذاری تجارب، دانش و مشکلات).

پروژه‌های منتخب ارائه شده توسط دولت‌های محلی و بنگاه‌های خصوصی توسط دولت مرکزی حمایت مالی می‌شوند. در این شکل، پروژه‌های سخت‌افزاری شامل ایجاد، ارتقا یا تعمیرات امکانات بازیافت نوآورانه و زیرساخت‌های مرتبط با آن است. پروژه‌های نرم افزاری، به توسعه فعالیت‌های تحقق ایجاد یک جامعه بازیافت گرا کمک می‌کند.

طی سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ تعداد ۱۷۰ طرح محیط زیستی از ۲۶ دولت محلی (ایالت‌ها) انتخاب شدند. از این تعداد، ۶۱ طرح تشویقی (یارانه) گرفتند. طرح‌های جدید بیشتر در بخش‌های تاسیسات بازیافت پلاستیک (۵۶ طرح) و دفع مواد غذایی بود (۳۱ طرح) بود.

شهرهای محیط زیست ژاپن به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
ترویج برنامه طرح جامع مواد با زیربنای صنعتی منطقه‌ای (نمونه شهر کاواساکی).
ترویج برنامه طرح جامع مواد با جذب سیاست‌های شرکت‌ها (نمونه شهر کیوشو).
ترویج برنامه طرح جامع مواد با مشارکت شهروندان (نمونه شهر میناماتا).
مدیریت زباله و برنامه‌ریزی مدیریت شهری (برای نمونه نائوشیما).
که شهر کیوشو به عنوان نخستین شهر سازگار با محیط زیست به عنوان مدل‌های شهرهای محیط‌زیستی انتخاب شد.

به‌علاوه یک برنامه پیشرفته برای شهرهای سازگار با محیط زیست (۲۰۱۰)، با هدف مواجه با چالش‌های جدیدی مانند تقاضا برای استانداردهای بالاتر و… در ژاپن اجرا شده است. همچنین تمرکز بر ایجاد مناطق کربن کم در سال ۲۰۱۴، بر پایه برنامه طرح جامع چرخه مواد صورت گرفت. یکی از هدف‌های عمده این برنامه، ایجاد مدل مضاعف انتشار صفر است که در آن از مواد بازیافتی به عنوان مواد خام برای تولید سایر کالاها استفاده می‌شود و در پی آن انتشار گاز دی اکسیدکربن کاهش می‌یابد.

ع